یه خبر عجیب و یه جورایی ناراحت‌کننده: ماهواره‌ای که قرار بود کل دنیا رو برای پیدا کردن نشتی‌های گاز متان رصد کنه، الان رسماً گم شده و کسی بهش دسترسی نداره! اسم این ماهواره MethaneSat بود و جف بزوس (همون صاحب آمازون که همه می‌شناسیمش!) و چندتا از بزرگان دنیای تکنولوژی کلی براش خرج کردن.
اول بذار یه کم در مورد متان حرف بزنیم. متان یه جور گازه که توی همین گاز طبیعی که تو خونه‌هامون می‌سوزونیم هم هست. داستان اینه که متان اثرش روی گرم شدن زمین کلی بیشتر از دی‌اکسید کربنه، مثلاً گاز گلخانه‌ای خیلی قدرت‌مندی حساب میشه. این گاز معمولاً یواشکی از جاهایی مثل چاه‌های نفت و گاز، یا لوله‌های انتقال و مخازن فرار می‌کنه – خیلی وقتا هم نه کسی می‌دونه کجا فرار کرده، نه کسی گزارشش می‌کنه! خلاصه شد یه دردسر حسابی برای محیط زیست.
اینجا بود که قرار شد MethaneSat ساخته بشه. این ماهواره توسط یه موسسه غیرانتفاعی به اسم Environmental Defense Fund یا همون EDF ساخته شد. (EDF یعنی یه جور سازمان مردمی که دفاع از محیط زیست رو وظیفه خودش می‌دونه.) هدفش این بود که از فضا بتونه نشتی متان رو تو کل دنیا دقیق رصد کنه و بعدش صنایع نفت و گاز رو مجبور کنه که گازاشون رو بهتر کنترل کنن و کمتر نشتی بدن.
بخوام هزینه‌هاش رو بگم، ساخت و پرتاب همین یک دونه ماهواره، ۸۸ میلیون دلار آب خورد! و تازه جف بزوس از طریق “Bezos Earth Fund” خودش ۱۰۰ میلیون دلار هم کمک به پروژه کرد. (Bezos Earth Fund یه صندوق خیریه‌ست که مخصوص پروژه‌های محیط‌زیستی و مبارزه با تغییرات اقلیمیه.)
پرتاب ماهواره هم داستان داشت! فکر کن با اینکه جف بزوس خودش صاحب شرکت هوافضایی Blue Origin هست، ولی MethaneSat رو با راکت SpaceX فالکون ۹ فرستادن بالا – همون شرکتِ ایلان ماسک! پرتابش مال مارچ پارسال بود. یه نکته جالب این بود که این اولین ماموریت فضایی بود که آژانس فضایی نیوزیلند با پول دولتی حمایت می‌کرد. اونا هم عملیات کنترل ماهواره رو انجام می‌دادن و هم توی برنامه‌های علمی جوّ زمین کمک می‌کردن.
تا قبل از MethaneSat، گروه EDF خیلی سختی می‌کشیدن برای اندازه‌گیری متان: باید یا می‌رفتن روی زمین یا با هواپیما پرواز می‌کردن و نمونه‌برداری می‌کردن! اتفاقاً با همین روش‌ها کشف کردن که مقدار متانی که آمریکا داره به هوا می‌فرسته، حدود ۶۰ درصد بیشتر از چیزی بوده که سازمان‌های رسمی خودشون اعلام می‌کردن (فکر کن چقدر تفاوت!).
حالا اگه MethaneSat درست کار می‌کرد، انقلابی می‌شد تو ردیابی نشتی متان: با این ماهواره می‌تونستن تو فقط ۲۰ ثانیه یه منطقه رو اسکن کنن که با هواپیما شاید ۲ ساعت طول می‌کشید. هر ۹۵ دقیقه یه دور دور زمین می‌زد و منطقه‌هایی رو پوشش می‌داد که بیشتر از ۸۰ درصد تولید نفت و گاز دنیا اونجاهاست! یعنی تقریباً کل جاهای حیاتی رو رصد می‌کرد.
جالب‌ترش اینه که گوگل هم وارد ماجرا شد و با EDF همکاری کرد که با کمک هوش مصنوعی (AI)، بخش‌های مختلف مرتبط با نفت و گاز رو روی تصاویر ماهواره‌ای تشخیص بده. یعنی همون‌طور که Google Maps قابلیت تشخیص پیاده‌رو و تابلو رو داره، این سیستم جدید می‌تونست چاه‌های نفت، تانکرها و تجهیزات مرتبط دیگه رو شناسایی کنه. (هوش مصنوعی یا AI اینجا یعنی نرم‌افزاری که به کمک داده‌های زیاد یاد می‌گیره و می‌تونه خودش تحلیل‌های جدید انجام بده.)
اما از ۲۰ ژوئن (تقریباً چند هفته پیش)، دیگه هیچ سیگنالی از MethaneSat نمیاد، یعنی همه سیستم‌هاش خاموش شده و به نظر می‌رسه دیگه قابل بازیابی نیست. خود EDF هم توی اطلاعیه‌ای گفت که احتمالاً دیگه امیدی به برگشتش نیست و تماس باهاش قطع شده.
خبر بدیه ولی هنوز امیدهایی هست. داده‌هایی که MethaneSat توی این مدت کوتاه تونسته جمع کنه، هنوز داره بررسی و تحلیل میشه و امیدوارن بتونن از همین اطلاعات هم به کاهش نشتی متان کمک کنن.
در کل قضیه نشتی متان رو خیلی جدی بگیرین. این یه نمونه از تلاش‌هایی بود که کلی سرمایه و تکنولوژی براش صرف شد تا کمی وضعیت زمین رو بهتر کنیم. گاهی این پروژه‌های بزرگ هم به مشکل می‌خورن، ولی هر قدمی ارزشش رو داره؛ هرچی باشه، زمین خونۀ همه‌مونه!
منبع: +
