خب، حتماً اسم داروهای لاغری جدید مثل Ozempic یا Wegovy به گوشتون خورده. این روزا همه دارن درباره‌شون حرف می‌زنن، مخصوصاً چون کلی سلبریتی و آدم معروف واسه کم کردن وزن ازشون استفاده کردن. ولی بیاین بدون تعارف، هنوز کلی چیز درباره این داروها هست که هیچ‌کس دقیق نمی‌دونه و کلی سؤال بی‌جواب باقی مونده!
اول بذار یه خلاصه کوچیک از کار این داروها بگم: داروهای GLP-1 agonist (یعنی داروهایی که کاری شبیه هورمون GLP-1 رو تقلید می‌کنن. GLP-1 یه هورمونی تو روده است که به کنترل قند خون کمک می‌کنه)، در اصل واسه دیابت و چاقی ساخته شدن. شرکت‌هایی مثل Eli Lilly (سازنده Mounjaro و Zepbound) و Novo Nordisk (سازنده Wegovy و Saxenda) دارن میلیارد میلیارد از فروش این داروها پول درمیارن! راستی Eli Lilly اولین شرکت حوزه سلامت شد که ارزشش از مرز یه تریلیون دلار! گذشته. یعنی رقمش واقعاً سرسام‌آوره.
آیا این داروها فقط برای لاغری‌ان؟
نه! جالب اینجاست که بعضی تحقیقات نشون می‌دن داروهای GLP-1 به غیر از کاهش وزن، روی کاهش ریسک حمله قلبی و سکته تو افراد چاق هم تاثیر دارن—یعنی می‌تونن خطر بیماری‌های قلبی رو هم بیارن پایین. حتی بعضیا امیدوار بودن که این داروها به درمان بیماری‌های عصبی مثل آلزایمر یا حتی وابستگی به مواد هم کمک کنن. اما خب… همه چیز هم طبق رویاها پیش نرفته.
خوشحالی دانشمندها خیلی دوام نیاورد!
همین اخیراً یه تحقیق بزرگ انجام شد که ببینه آیا داروهای GLP-1 واقعاً می‌تونن پیشرفت آلزایمر رو کند کنن یا نه. مطالعه روی بیش از ۳۸۰۰ نفر بود. ولی متاسفانه نتیجه ناامیدکننده بود و هیچ تأثیر خاصی دیده نشد. دانِل دراکر (یکی از دانشمندای معروف تو این زمینه) گفته بود انتظار معجزه نداشته، چون اصولاً درمان آلزایمر خیلی سخته و معمولاً وقتی تشخیص می‌دن، آسیب اصلی قبلاً اتفاق افتاده. البته هنوز ناامید نشده و می‌گه ممکنه این داروها روی افراد سالم‌تر تأثیرات مثبتی برای آینده داشته باشن. چون تحقیقات دیگه نشون داده این داروها باعث کم شدن التهاب تو مغز می‌شن و حتی رشد سلول‌های عصبی رو زیاد می‌کنن.
داستان عجیب داروهای لاغری و بارداری
یکی دیگه از جاهای خاکستری مربوط به همین داروها، مصرف‌شون موقع بارداریه. فعلاً توصیه می‌شه کسایی که می‌خوان بچه‌دار بشن، تقریباً دو ماه قبلش دیگه دارو رو مصرف نکنن. چرا؟ چون یه سری آزمایش روی حیوانات نشون داده ممکنه برای جنین ضرر داشته باشه، اما راستش رو بخواین هیچ‌کس تاثیرش رو روی آدمیزاد به طور قطع بررسی نکرده!
حالا قشنگیش اینجاست: تحقیقات نشون داده اونایی که دارو رو قطع می‌کنن و باردار می‌شن، معمولاً دوباره وزن اضافه می‌کنن—حتی ممکنه بیشتر از گذشته چاق بشن! یه تحقیق تو مجله JAMA نشون داد اونایی که قبل بارداری داروی GLP-1 مصرف کرده بودن حدود ۳/۳ کیلو بیشتر از بقیه وزن اضافه کردن و کمی بیشتر دچار بیماری قند بارداری، فشار خون بالا یا حتی زایمان زودرس شدن. اما یه تحقیق دیگه که چند ماه پیش منتشر شد، دقیقا برعکس این حرف رو زد. خلاصه همه سردرگم شدن!
از اون طرف، مصرف این داروها بعد از زایمان هم داره بیشتر می‌شه. تا الان کسی مطمئن نیست که این کار واقعاً بی‌خطره یا نه. بدن بعد زایمان حسابی درگیر هورمون‌ها، شیردهی و کلی تغییر فیزیکی و مغزیه. کسی نمی‌دونه مصرف این داروها ممکنه به این فرآیندها آسیب بزنه یا نه—همه چیز توی هاله‌ای از ابهام!
اگه قطعش کنیم، چی می‌شه؟
یه مسئله مهم اینه که اکثر کسایی که این داروها رو به امید کاهش وزن می‌خورن، به محض اینکه دارو رو قطع می‌کنن، وزنشون سریع برمی‌گرده سر جای اول، حتی ممکنه چاق‌تر بشن! مثلاً تو یه آزمایش با داروی Zepbound، افرادی که بعد از ۳۶ هفته دارو، مصرفش رو قطع کردن، بیشتر از ۲۵ درصد وزنی که کم کرده بودن رو دوباره اضافه کردن. یه نفر از هر چهار نفر بیشتر از ۷۵ درصد وزن کم شده رو برگردوندن! وضعیت سلامت قلبی‌شون هم دوباره خراب شد. یعنی، ممکنه این داروها باید تا آخر عمر مصرف بشن؟ هنوز هیچ دانشمندی جواب این سؤال رو نمی‌دونه!
یه سری دغدغه دیگه هم هست: این داروها واسه اختلالات مصرف مواد (یعنی اعتیاد به الکل یا مواد مخدر) امیدبخش نشون دادن، اما هنوز دقیق نمی‌دونیم چقدر موثرن. تاثیرات بلندمدتشون روی بچه‌هایی که از این داروها استفاده می‌کنن هم مشخص نیست و همین‌طور کسایی که وزنشون نرماله اما می‌خوان لاغرتر بشن.
در کل، هرچقدر اخبار و نتایج تحقیق‌ها درباره داروهای GLP-1 هیجان‌انگیزه، به همون اندازه هم پر از سؤال بی‌پاسخ و ابهامه. پس اگه قصد مصرف داری یا می‌خوای بیشتر بدونی، بهتره با دکترت حسابی صحبت کنی و همه جوانب رو سبک و سنگین کنی—تا بعداً پشیمون نشی!
منبع: +
