سلام رفقا! امروز میخوام یه خبر داغ و البته یه‌کم ناراحت‌کننده درباره جستجوی حیات بیگانه (یعنی همون موجودات فضایی خودمون!) براتون تعریف کنم و یه عالمه نکته جالب علمیش رو هم توضیح بدم که راحت بفهمین چی به چیه.
ماجرا اینه که یه تیم از محققای دانشگاه کالیفرنیا (آقای ته هان و تیمش) اومدن کلی سیاره بیرون از منظومه شمسی، یا همون سیارات فراخورشیدی — که بهشون Exoplanet میگن — رو بررسی کردن. جالبه بدونین تا حالا، دانشمندها با استفاده از ماهواره TESS ناسا (یه ماهواره مخصوص شکار سیاره که دور ستاره‌ها می‌چرخه دنبال کم‌ترین افت نور تا بفهمه سیاره‌ای داره از جلوی ستاره رد میشه!) حدود ۲۰۰ تا سیاره کشف کردن. اما مثل اینکه بیشتر این سیاره‌هایی که فکر می‌کردیم اندازه زمینن، در واقع بزرگ‌ترن.
حالا چرا این فرق میکنه؟ خب اگه سیاره‌هایی که پیدا کردیم بزرگ‌تر باشن، پس شاید “سیاره‌های هم اندازه زمین”، که از لحاظ شانس وجود حیات برامون مهمه، حتی کمتر هم باشن.
یک توضیح راجع به روش ترانزیت (Transit Method): این روش زیاد استفاده میشه چون دیدن مستقیم این سیارات خیلی سخته، مخصوصاً از این فاصله‌های زیاد و تاریک! اما توی این روش، زمانی که یه سیاره از جلوی یه ستاره دوردست رد میشه (یعنی یه جور سایه میندازه روی ستاره)، مقدار خیلی کمی نور از اون ستاره کم میشه، دانشمندها هم دقیقاً اون افت نور رو بررسی میکنن و سایز سیاره رو حدس میزنن. اما اینم بگم که این روش بیشتر برای سیارات بزرگ‌تر و نزدیکِ ستاره جواب میده، چون هم بیشتر جلوی نور رو میگیرن هم ترانزیتشون بیشتر دیده میشه.
آقای پل رابرتسون از اعضای تیم گفته: «ما در اصل داریم سایه سیاره رو اندازه می‌گیریم!» البته، مشکل اینجاست که اگه نزدیک ستاره مورد بررسی، یه ستاره دیگه هم باشه، ممکنه نورش توی تصاویر قاطی بشه. به این میگن “آلودگی نوری” یا contamination، یعنی نور اون ستاره اضافه باعث میشه داده‌های ماهواره TESS دچار خطا بشه و سیاره رو کوچیک‌تر نشون بده.
واسه حل این مشکل، تیم تحقیقاتی اومد داده‌های TESS رو جمع کرد و بعد با استفاده از مدلسازی کامپیوتری و داده‌های مأموریت Gaia (یه پروژه از آژانس فضایی اروپا که ستاره‌ها رو رهگیری و محل و فاصله‌شون رو دقیق حساب میکنه) بررسی کردن ببینن این آلودگی نوری چقدر رو نتیجه TESS تأثیر گذاشته. نتیجه‌شون این شد که سیارات بیشتر از اونچه فکر می‌کردیم بزرگ هستن!
ته هان گفته: «ما فهمیدیم که صدها سیاره فراخورشیدی بزرگ‌تر از چیزی که نشون داده میشن هستن و این نگاه ما رو به سیارات عوض میکنه. یعنی تا الان شاید تعداد سیاره‌های شبیه زمین که کشف کردیم، حتی کمتر هم باشه!»
نکته مهم دیگه: همین الانشم تعداد سیاره‌هایی که هم اندازه و ترکیبشون شبیه زمین باشه خیلی کمه! مثلاً توی کل این سیاراتی که TESS پیدا کرده، فقط سه تا بودن که فکر می‌کردیم خیلی به زمین شبیهن. ولی حالا با این کشف جدید، همونا هم بزرگ‌تر از زمین دراومدن!
یعنی شاید بیشتر این سیاراتی که کشف میکنیم اصلاً “سیاره زمین‌سان” یا Earth-like نباشن، بلکه بیشتر شبیه “سیارات اقیانوسی” یا به اصطلاح Hycean Worlds باشن. (Hycean world یعنی یه سیاره خیلی بزرگ که سطحش یه تیکه، یه اقیانوس عظیم رو خودش داره!) حتی ممکنه این سیارات شبیه غول‌های گازی کوچکتر از مشتری باشن، مثل نپتون یا اورانوس.
اگه بیشتر این سیاره‌ها اقیانوسی یا گازی باشن، احتمال وجود حیات هم توشون کمتره. چون شاید فقط آب داشته باشن، اما بقیه چیزهای لازم واسه زندگی (مثلاً اکسیژن، خاک یا شرایط مولکولی مناسب) رو نداشته باشن. پس کسایی که دنبال نشونه‌های زندگی جون‌دار توی فضا بودن، باید اینم در نظر بگیرن.
پل رابرتسون گفته: «این تحقیق حتی رو اولویت‌بندی اینکه کدوم سیاره‌ها رو باید با تلسکوپ جیمز وب بررسی کنیم هم تاثیر میذاره!» (راستی تلسکوپ جیمز وب همون تلسکوپ فضایی مشهور جدیده که می‌تونه جزئیات فوق‌العاده‌ای رو از سیاره‌ها و کهکشان‌ها ببینه.)
حالا نقشه بعدی تیم تحقیقاتی اینه که سیاره‌هایی که قبلاً فکر می‌کردیم خیلی بزرگن و غیرقابل سکونت هستن (یعنی نمی‌شه روشون زندگی کرد)، دوباره بررسی کنن ببینن شاید اشتباه کرده بودیم.
در کل، این کشف نشون داد که باید موقع تفسیر داده‌های TESS حواسمون رو خوب جمع کنیم و عجله نکنیم سریع به نتیجه برسیم! مقاله این پژوهش هم روز ۱۴ جولای توی مجله Astrophysical Journal Letters چاپ شده.
خلاصه که اگه دنبال آدم فضایی‌ها هستین، شاید کارمون یه‌کم سخت‌تر بشه… ولی هیچی معلوم نیست! هنوز کلی سوال جذاب و تحقیق وایستاده جلویمون.
اگه حوصله‌تون این موضوع‌های فضاییه رو داشتین، بد نیست بدونین جیمز وب درباره سیاره K2-18 b کلی حرف و حدیث درست کرده که واقعاً توش نشونه حیات هست یا نه. یا اینکه بعضی ستاره‌ها توی کهکشانمون انقدر الکل دارن که انگار کل کهکشان یه میخونه‌ست! (شوخی کردم!)
در کل، دوست‌داشتنی‌ها، علم فضا همیشه پر از سورپرایزه؛ فقط باید حوصله کنیم و منتظر بمونیم شاید یه روز سیاره‌ای شبیه خودمون پیدا کنیم! 👽🌍
منبع: +
