اگه اهل فضا و ماجراجویی‌های فضایی باشی، حتماً عکس معروف “Earthrise” رو دیدی؛ همون عکسی که زمین از افق ماه مثل یه توپ نیمه‌روشن طلوع کرده و همه رو میخکوب خودش می‌کرد. این عکس رو ویلیام اندرز، فضانورد آمریکایی توی ماموریت Apollo 8 تو سال ۱۹۶۸ گرفت و باعث شد یه دهانه ماه معروف و پرطرفدار بشه. جالبه بدونی اسم اون دهانه که اولش Pasteur T بود، تو سال ۲۰۱۸ به احترام اندرز به “Anders’ Earthrise” تغییر پیدا کرد.
حالا بعد از تقریبا ۶۰ سال از اون پرواز تاریخی، داستان جدیدی با همون دهانه اتفاق افتاده که بازم پای یه فضاپیما تو کاره — منتها این بار هدفش شکار نشونه‌های زندگی فرازمینیه (یعنی دنبال زندگی یا موجودات احتمالی تو فضا می‌گرده). قضیه از این قراره که فضاپیمای JUICE (که تلفظش جوسه!)، یعنی Jupiter Icy Moons Explorer، حدود یک سال پیش از کنار ماه رد شد تا تجهیزات علمیش رو تست کنه. JUICE قراره سال ۲۰۳۱ به مدار مشتری برسه و کوبیده بشه به کشف رازهای ماه‌های یخی اون سیاره عظیم.
حالا JUICE چرا سراغ دهانه‌ای روی ماه اومد که ما معمولی‌ها فقط تو عکس Earthrise می‌بینیمش؟ چون وقتی از کنار این دهانه رد می‌شد، دانشمندای سازمان فضایی اروپا (ESA) از موقعیت استفاده کردن تا یکی از مهمترین ابزارهاش رو تست کنن: دستگاه RIME.
RIME یا Radar for Icy Moon Exploration همونطور که اسمش میگه، راداریه که با امواج رادیویی ارتفاع و ساختار زیر سطح ماه‌ها یا سیاره‌ها رو بررسی می‌کنه. مثلاً RIME تو مأموریت اصلیش باید بره زیر پوسته یخی ماه‌های اروپا، گانیمد و کالیستو رو بررسی کنه (این سه‌تا بزرگترین ماه‌های مشتری هستن و گفته میشه ممکنه زیر سطح یخ‌شون آب مایع باشه و شایدم حیاتی پیدا بشه).
اما خب RIME برای اینکه بتونه خوب “گوش بده” به تغییرات امواج رادیویی (یعنی صحنه رو با جزییات اندازه‌گیری کنه)، باید فضا آروم باشه! پس موقع گذر از کنار دهانه Anders’ Earthrise، همه ابزارهای دیگه فضاپیما رو خاموش کردن تا RIME هشت دقیقه با خیال راحت داده بگیره و قشنگ ارتفاعات اون نواحی رو نقشه‌برداری کنه.
نتیجه این آزمایش چی شد؟ خب، نقشه ارتفاعی که RIME تهیه کرد نشون داد توی اندازه‌گیری‌ها یه «پارازیت الکترونیکی» وجود داره — یعنی نویزهای برقی داخلی خود JUICE باعث می‌شد داده‌ها دقیق نباشن. اینجا دانشمندا باید یه جور الگوریتم جدید می‌نوشتن (چیزی شبیه یه برنامه که داده‌های نویزی رو فیلتر کنه)، تا خطاها رو تصحیح کنن. چند ماهی روی این موضوع کار کردن و در نهایت تونستن! الان نقشه جدید ارتفاعی از دهانه Earthrise دقیقا با اندازه‌گیری‌های قبلی ناسا (که با ابزار LOLA روی ماه گرفته شده بود — اینم یه جور لیزر مخصوص اندازه‌گیری سطوحه) تطابق داره.
این ماجرا نشون میده که RIME کاملاً آماده‌ست تا وارد ماموریت جدی خودش بشه؛ یعنی بره توی ماه‌های یخی سیارات دیگه (مثلاً مشتری) و لایه‌های پنهون‌شده زیر یخ‌ها رو کشف کنه. یه جورایی JUICE و RIME حالا می‌تونن توی جستجوی نشونه‌های زندگی (یعنی موجودات فضایی یا هرچی بهش میگی!) خیلی کمک کنن.
اگه بدونی JUICE چه برنامه‌ای داره، متعجب میشی: الان تو مسیره تا چند ماه دیگه حرکتی هم از کنار ونوس داشته باشه (استفاده از گرانش ونوس براش مثل یه لگد زدن به سفینه‌ست تا سرعتش بره بالا — تو زبان فضاپیماها بهش Gravity Assist می‌گن). بعدش هم میره سمت مشتری، قراره در مجموع ۳۵ بار از کنار ماه‌های بزرگ مشتری مثل گانیمد، کالیستو و اروپا عبور کنه و حدود دو سال هم دور گانیمد بچرخه (یعنی از آذر ۱۴۱۳ تا شهریور ۱۴۱۴ هجری شمسی).
هدف کل این ماموریت چیه؟ شناخت بهتر درباره پیدایش سیاره‌های بزرگ گازی (یعنی سیاراتی که مثل مشتری بیشترشون از گاز ساخته شدن) و البته گشتن دنبال نشونه‌های پنهان زندگی تو ماه‌هایی که زیر یخ‌هاشون ممکنه اقیانوس مخفی باشه.
در کل، از یه عکس معروف که هممون عاشقشیم و باعث معروف شدن یه دهانه ماه شده، حالا داستانی ساخته شده که شاید یه روز جواب بعضی از بزرگترین سوالات بشر درباره موجودات فضایی رو پیدا کنه. فضا واقعاً هیچوقت خسته‌کننده نمیشه!
منبع: +
