خب رفیق، آماده‌ای یه ماجرای فضایی خفن رو بشنوی؟ چند وقت پیش یه تیم اخترشناس ژاپنی با تلسکوپ بزرگ Subaru تو هاوایی، یه شیء عجیب و ناشناخته پیدا کردن که خودشون بهش گفتن 2023 KQ14، ولی برا راحتی اسم جالب «امونایت» رو گذاشتن روش. (امونایت همون فسیلای حلزون‌مانندیه که تو سنگ‌ها پیدا میشه، چرا‌که این پروژه اسمش FOSSIL ـه: یعنی پروژه ردگیری بقایای یخ‌زده منظومه شمسی. خلاصه، اسمم برازنده‌شه!).
داستان این امونایت اینجوریه که برعکس بقیه چیزایی که اون بیرون هستن، می‌تونه کل فرضیه سیاره ۹ رو بهم بزنه! حالا اگه نمی‌دونی سیاره نه چیه، بذار خیلی ساده بگم: فرضیه سیاره ۹ از سال ۲۰۱۶ مطرح شد؛ ایده‌ش اینه که شاید یه سیاره بزرگ‌تر (تقریبا هم‌سایز نپتون) خیلی خیلی دورتر از نپتون داره می‌چرخه (نپتون آخرین سیاره‌ی قطعی منظومه شمسیه). این سیاره‌ی احتمالی باید بتونه چندتا از اجرام کوچیک دور از دسترس مثل همون Sednoidها رو تو یه سمت آسمون جمع کنه، چون گرانشش باعث چپ‌کردن مدار بقیه میشه. (Sednoid هم میشه یه دسته شیء فضایی کوچیک که خیلی خیلی دور از نپتون می‌چرخن. اسمش هم برخاسته از «Sedna» ـه؛ یه کوتوله عجیب دیگه.)
تا الان فقط چهار تا Sednoid پیدا کرده بودن که امکانات و مدارشون یه جوریه که انگار تو یه سمت منظومه شمسی مجتمع شدن. این خودش یه نشونه بود که شاید سیاره نه واقعا وجود داره! اماااا… این امونایت جدید، همه‌چیز رو بهم ریخته! چون مدارش دقیقا نقطه مقابل سه تای دیگه‌ست. یعنی درحالی‌که اون سه‌تا نزدیک‌ترین نقطه دور از خورشیدشون یه جاست، امونایت سمت دیگه‌ست.
اینجا یه توضیح کوچولو بدم: وقتی اخترشناس‌ها درباره فاصله‌ها حرف میزنن، یه واحد خفن دارن به اسم AU (Astronomical Unit) – یعنی فاصله زمین تا خورشید، که حدودا ۱۵۰ میلیون کیلومتر میشه. مثلاً Sedna این Sednoid معروف، وقتی به خورشید نزدیک میشه ۷۶ AU باهاش فاصله داره و وقتی دور میشه تا ۹۰۰ AU دور میره! امونایت اما تو مدارش نزدیک‌ترین فاصله‌ش ۶۶ AU و دورترین فاصله‌ش ۲۵۲ AU از خورشیده.
حالا بیایم سر اصل ماجرا. طبق مقاله‌ای که تیم ژاپنی تو Nature Astronomy چاپ کردن، همین واقعیت که امونایت اصلاً از لحاظ موقعیت و مدارش با بقیه Sednoidها تو یه مسیر نیست، احتمال واقعی‌بودن سیاره نه رو کم میکنه. یعنی شاید اصلاً سیاره‌ای اون بیرون نیست که گرانشش باعث این وضعیت شده باشه؛ شاید هم یه سیاره بوده و بعدتر به هر دلیلی پرتش کردن بیرون! یکی از محقق‌ها همینو گفته: «امکانش هست یک سیاره قبلاً اینجا بوده اما بعدا پرتاب شده بیرون و حالا مدار این اجسام عجیب رو داریم می‌بینیم». (تو اخترشناسی این اتفاق‌ها عجیب نیست.)
یه نکته جالب دیگه اینکه هنوز بعضیا از جمله دکتر کریستوفر ایمپی – استاد نجوم آریزونا – میگن که اگر سیاره نه ای وجود داشته باشه، رصدخونه خفن Vera C. Rubin Observatory که الان تو شیلی داره داده جمع میکنه، احتمالاً تا چند سال آینده پیداش میکنه؛ البته اگر واقعا باشه! پس هنوز امید بعضیا زنده‌ست.
بذارت یه جمع‌بندی‌کنم: کشف امونایت همه معادلات رو برای فهم اون چیزی که اون سوی نپتون میگذره، به‌هم زده. حالا دانشمندا دارن دوباره حساب‌کتاب می‌کنن که واقعا چی داره اون بیرون میگذره. آیا واقعا سیاره نه هست یا نه؟ یا همه‌ی اینا فقط عجیب بودن مدار چندتا سنگ کوچیکه؟ معلوم نیست! ولی قطعا این ماجرا تا سال‌ها ذهن اخترشناس‌ها رو مشغول نگه می‌داره.
خلاصه هرچی هست، تا همین امروز هم هرچی میریم جلو، می‌بینیم منظومه شمسی خودمون کلی سورپریز و نکته عجیب داره که هیچ‌کس حتی تصورش رو هم نمی‌کرده!
پی‌نوشت: اگه دوست داشتی بدونی دقیقا کوتوله‌ها چی هستن (همون Dwarf Planets، اجرامی که از سیاره کوچیک‌ترن و همه ویژگی‌های سیاره رو ندارن)، یا اصلاً داستان سیاره نُه و رسیدن بهش چقدر طول می‌کشه، یه سرچ کوچیک کنی کلی مقاله بامزه و توضیح بیشتر پیدا می‌کنی.
منبع: +
