خب رفقا، یه خبر باحال و فضایی براتون دارم! ستاره‌شناسا فکر میکنن یکی از معروف‌ترین و درخشان‌ترین ستاره‌های آسمون یعنی “بتل‌جوس” (بتل‌جوس همون ستاره قرمزه که شونه راست صورت فلکی شکارچی –یا همون اوریون– رو تشکیل میده) شایدم تنها نباشه!
داستان از این قراره که مدت‌ها بود دانشمندا شک داشتن بتل‌جوس یه همراه مخفی (یا همون ستاره دوتایی) داره که تا الان هیچکی نتونسته به وضوح ببینتش. حالا با کلی تلاش و حسابی سر کله زدن با تکنولوژی، اونم توسط تلسکوپ Gemini North که بالای کوه Mauna Kea تو هاواییه، بالاخره یه سرنخ جدی ازش گرفتن.
این رفیق جدید بتل‌جوس فعلاً اسم مستعار “سیوارها” رو گرفته که معنی «دستبندش» میده. یه تیم ستاره‌شناس به رهبری استیو هاول (یه دانشمند ناسا) این اسم رو براش گذاشتن چون بتل‌جوس از عربی به “دست الجوزا” ترجمه میشه و تو افسانه‌های عربی اشاره به یه کاراکتر دختر داره. خلاصه، از دستبندش یعنی سیوارها حرف می‌زنیم!
اما این کشف چجوری انجام شد؟ چون بتل‌جوس انقدر پرنوره که معمولاً هر عکسی ازش فقط یه تیکه نور سوزان به چشم میاد و اطلاعات ثبت نمیشه. اینا اومدن یه ترفند خفن زدن: سنسور تلسکوپ رو فقط ۱۴ هزاروم ثانیه (یعنی ۱۴ میلی‌ثانیه) باز گذاشتن. اینجوری دیگه دوربین نمی‌سوزه و می‌تونن تصاویر واضح‌تر بگیرن.
حالا این همدم کوچیک (!) بتل‌جوس تقریباً هم‌جرم خورشیده؛ در واقع تقریباً ۱.۵ برابر جرم خورشید ماست – اونم موقعی که واقعاً هنوز جوون حساب میشه یعنی هنوز هیدروژن نمی‌سوزونه (فرایند اصلی تولید انرژی ستاره‌ها). این ستاره هر شش سال یه دور کامل دور بتل‌جوس میچرخه و فاصله‌ی مدارش تقریباً چهار برابر فاصله زمین تا خورشیده! ولی جالبیش اینه که بتل‌جوس خودش حدود ۷۰۰ برابر خورشید ما بزرگ‌تره، واسه همین این ستاره‌ی همراه داره تو لایه‌های بیرونی بتل‌جوس سفر میکنه؛ یعنی انگار با اینکه دور هم هستن، ولی باز قاطی هم شدن!
این موضوع یه معمای قدیمی رو هم توضیح میده: چرا نور بتل‌جوس هر شش سال یک بار کم و زیاد میشه؟ احتمالاً بخاطر اثرگذاری همین ستاره‌ی دومیه روی مسائل داخلی بتل‌جوسه.
یه نکته جالب و عجیب اینه که احتمالاً این دوگانگی عمر کوتاهی داره. بتل‌جوس قراره تو یکی دو هزار سال آینده منفجر بشه (که بهش ابرنواختر یا سوپرنوا میگن، یعنی یه انفجار فوق‌العاده گنده‌ی ستاره‌ای). اگه این انفجار قبل از خورده شدن این همراه رخ بده، باحال میشه ولی اگر نه، ستاره‌ی کوچیک در نهایت توسط جو متورم بتل‌جوس قورت داده میشه!
اینا هنوز دارن تلاش میکنن ببینن میشه همسرهای مخفی ستاره‌های درخشان دیگه– مثل آنتارس– رو هم با همین تکنیک جدید پیدا کنن یا نه. آنتارس هم یکی دیگه از ستاره‌های درستکار و پرنور آسمونه که ممکنه یه همدم قایم داشته باشه. مسئله اینه که ستاره‌های فوق‌العاده پرنور اصلاً راحت نیست کار کردن باهاشون، چون همش نورشون دوربینای قوی رو کور میکنه!
راستی، اسم “سیوارها” فعلاً رسمیت نداره. اگر واقعاً وجود این ستاره تایید علمی بشه و اتحادیه بین‌المللی نجوم (که مسئول رسمیت دادن اسم ستاره‌هاست) این اسم رو بپذیره، اون‌وقت دیگه مهر تایید می‌خوره. قبلاً هم یه اسم بامزه روش گذاشته بودن: “بتلبادی” (یعنی رفیق بتل‌جوس!)، ولی فعلاً سیوارها بیشتر رو بورسه.
در آخر، اگه علاقه داری بیشتر بدونی، بد نیست بدونی علم هنوز سوالای مهمی جلوی خودش داره مثلاً: “آیا سوپرنوا ممکنه زمین رو نابود کنه؟” یا اینکه “چرا بعضی ستاره‌ها انقدر عجیب می‌چرخن؟” (مثلاً حرکت چرخشی بتل‌جوس یه جورایی حالت توهم نوری داره بواسطه سطح جوشانش – یعنی سطحش مثل آب در حال جوشه!).
خلاصه که کشف این همدم مخفی (دستبند بتل‌جوس!) هم جواب کلی سوال قدیمی رو داد و هم باعث شد دانشمندا رو تکنیکای جدید مطالعه ستاره‌های پرنور مانور بدن. باید ببینیم تایید نهایی چی میشه و آیا “سیوارها” رسماً وارد کاتالوگ ستاره‌های آسمونی ما میشه یا نه! فعلاً که بتل‌جوس تنها نمونده و ما هم کلی از این داستان یاد گرفتیم که آسمون همیشه پر از سورپریزای باحاله!
منبع: +
![This wider view of the Uranian system with Webb’s NIRCam instrument features the planet Uranus as well as six of its 27 known moons (most of which are too small and faint to be seen in this short exposure). A handful of background objects, including many galaxies, are also seen. [Image description: The planet Uranus is on a black background just left of centre. Just below the planet at the 7 o’clock position is a faint blue point labeled Puck. Brighter blue points at 8 o’clock, 5 o’clock, and 3 o’clock are labeled Ariel, Miranda, and Umbriel, respectively. Two additional blue points at 7 o’clock and 5 o’clock are labeled Titania and Oberon]](https://x-madani.com/wp-content/uploads/elementor/thumbs/unnamed-file-880-r975qkv7wrz9nm3ywehidj4gf2l323wyzuau1n9rd0.jpg "Wider view of the Uranian system")