خب دوست عزیز، خبر داری این روزا اوضاع برنامههای مربوط به اندازهگیری و کنترل گازهای گلخانهای تو آمریکا حسابی به هم ریخته؟ مخصوصاً بعد از اینکه ترامپ دوباره اومد رو کار. بذار برات تعریف کنم که چه اتفاقی داره میافته و اینکه چطور کلی سازمان غیردولتی و دانشگاهی دارن هر کاری از دستشون برمیاد رو انجام میدن تا اوضاع اقلیمی آمریکا از دست نره.
بیاین اول یه کم به عقب برگردیم: تا همین پارسال، دولت بایدن یه برنامه حسابی داشت تا فناوریهای مدرن مثل ماهواره و سنسورهای پیشرفته رو بیاره وسط و اطلاعات دقیقتری از میزان گازهای گلخانهای (یعنی همون گازهایی که باعث گرمایش زمین میشن، مثل CO2 و متان) جمع کنه. اسم این برنامهاش بود “National Strategy to Advance an Integrated US Greenhouse Gas Measurement, Monitoring, and Information System”. خلاصه قراره بود دیگه فقط حرف شرکتها رو قبول نکنن، برن با ابزارهای پیشرفته خودشون همهچی رو چک کنن!
اما ترامپ که اومد، تو همون روز اولش دستور داد این برنامه رو لغو کنن. یعنی همون فرمون همیشگی: “بیخیال محیط زیست!” بعدش هم کلی بودجه و کارمند تو سازمانهایی که کارشون همین اندازهگیریهاست، مثل سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا یا اداره ملی اقیانوسشناسی و جو (NOAA)، حذف کرد. اداره NOAA همون جاییه که سالهاست یه مرکز فوق معروف تو هاوایی داره واسه اندازهگیری غلظت CO2 و کلی اطلاعات مهم دیگه. خلاصه اوضاعشون کلی بهم ریخته!
این وسط، سازمانهای غیردولتی مثل Data Foundation (یه موسسه تو واشنگتن که خیلی روی شفافیت داده و انتشار آزاد اطلاعات تاکید داره) وارد عمل شدن. اینا الان دنبال پوله، تا یه طرح مشترک راه بندازن بین خیریهها، دانشگاهها و متخصصها با هدف جمعآوری و انتشار اطلاعات دقیقِ آلایندهها. قرار شده بهجای دولت، این گروه ها دست به کار شن و هماهنگی ایجاد کنن تا کارها زمین نمونه. با این جمله که “ما همیشه خلا همکاری در بیرون از دولت رو داشتیم” به نوعی دارن میگن حالا وقتشه خودمون دست بجنبونیم!
اما بذار یه کم از دلیل اهمیت این دیتا صحبت کنیم. اگه این دادهها نباشه، عملاً مثلاً وقتی داری درباره وضع آتشسوزیهای وحشتناک، سیل، گرما و خشکسالی بحث میکنی عملاً داری تو تاریکی حرکت میکنی. همون جمله معروف Rachel Cleetus که گفت: “اگه این اطلاعات رو از دست بدیم، عین اینه که چشمبند زدیم و داریم رانندگی میکنیم!”
حالا واقعیت اینه که خیریهها یا شرکتهای خصوصی نمیتونن ۱۰۰٪ جای بودجه و منابع دولتی رو پر کنن. اما حداقل تا یه مدت میشه کم و کسریها رو جبران کرد. مثلاً یک سری گروههای مستقل مثل Carbon Mapper یا EDF (Environmental Defense Fund) الان خودشون ماهواره دارن راهاندازی میکنن (مثلاً MethaneSAT) تا نشتی متان از پالایشگاهها و چاههای نفت رو مستقیم اندازهگیری کنن. این ماهوارهها حتی میتونن نشتیهای کوچیک و بزرگ رو شناسایی کنن (خود MethaneSAT متأسفانه همین چند وقت پیش خراب شد و احتمالاً دیگه برنمیگرده). همین کارها خیلی کمک میکنه و قابل اعتماده چون نسبت به گزارش دهی داوطلبانه صنایع (که کلاً معلوم نیست چقدرش درسته!)، وابستگی رو به حداقل میرسونه.
مثلاً یه تحقیق نشون داده بود انتشار متان چهار تا سایت دفن زباله شش برابر چیزی بوده که خودشون به EPA (سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا) گزارش داده بودن! یا مطالعه سال ۲۰۱۸ نشون داد نشتی متان تو صنعت نفت و گاز واقعاً ۶۰٪ بیشتر از رقم رسمیهاست. این یعنی تا وقتی ابزارهای مدرن برای اندازهگیری نباشه، کلی اطلاعات اشتباه به دولت میدن.
خیریه Data Foundation قراره یه ائتلاف جدید به اسم “Greenhouse Gas Coalition” بزنه که هدفش اینه بفهمه کجاها بیشترین نیاز هست، نذاره چندتا سازمان موازیکاری کنن، و اطلاعات علمی دقیق و قابل استفاده برای عموم و مسئولین تولید کنه. البته این سازمانها هنوز کامل لیست اعضای ائتلاف یا دقیقاً رقم هدف fundraising شون رو اعلام نکردن، اما قراره به زودی هم خبرش رو بدن.
غیر از اندازهگیری گازها، یه مشکل بزرگ دیگه هم اینه که آمریکاییها سالهاست تو گزارشهای مهم جهانی آب و هوا، مثلاً IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change یعنی هیات بینالمللی بررسی تغییرات اقلیم که مهمترین گزارشهای اقلیمی جهان رو منتشر میکنه)، نقش داشتن. قبلاً خود وزارت خارجه دانشگاه یا دانشمندها رو برای همکاری و نوشتن این گزارشها معرفی میکرد. الان اما دولت دیگه حتی زحمت این کارا رو نمیکشه! نه برای جلسات میفرستن، نه دانشمند جدید معرفی میکنن، نه پول جلساتشون رو میدن. حتی بودجهی “Global Change Research Program” (برنامه تحقیقات تغییرات جهانی) هم لغو شد، و آخرین نفراتی که مونده بودن اخراج شدن!
واکنش دانشگاهها و نهادهای علمی چی بود؟ ده تا دانشگاه مطرح (ییل، پرینستون، کالیفرنیا سن دیگو و…) یه ائتلاف به اسم US Academic Alliance for the IPCC به راه انداختن و خودشون مستقل درخواست عضویت دادن و کلی دانشمند آمریکایی رو معرفی کردن. تازه انجمن ژئوفیزیک آمریکا (AGU) و انجمن هواشناسی هم یه حرکت مشترک شروع کردن تا گزارش ملی تغییرات اقلیم آمریکا (National Climate Assessment) رو هم بدون وابستگی به دولت ادامه بدن. جالبه بدونی AGU یه کمپین جمعآوری کمک راه انداخته تا خرج سفر محققها رو جور کنه!
یکی از دانشمندهای مشارکتکننده (پاملا مکالوئی) گفت: “این گزارش IPCC برگه برنده جهانی ماست! نباشیم، واقعاً کار علمی آمریکا از قافله عقب میافته.”
حالا همه اینا بازم جایگزین دائمی برای نقش دولت فدرال نمیشن. همونطور که Rachel Cleetus میگه: انتشار ملی دادههای اقلیمی باید کار دولت باشه. آمریکا دومین کشور آلاینده جهانه، پس مسئولیت داره شفاف باشه و با دنیا صادقانه برخورد کنه. اگه قطع کنن، نه دنیا میفهمه اینجا چه خبره، نه خودشون میتونن واقعیت رو دنبال کنن.
درحالی که بودجه و سطح کارشناسان تو سازمانهای دولتی داره پایین میاد، دانشمندها هنوز امید دارن که بتونن با فناوریهای تازه مثل سنسورهای جدید، ماهوارهها و هوش مصنوعی (مثلاً AI یعنی برنامههای کامپیوتری که مثل آدم «فکر» میکنن و دیتا رو تحلیل میکنن) دادههای دقیقتری جمع کنن یا کارهای نوآورانه انجام بدن. David Hayes از دانشگاه استنفورد میگه: “الان یه عصر جدید برای این کارهاس. نباید عقب بکشیم — باید با ابزارای جدید آزمایش کنیم و دادههای تازه خلق کنیم.”
درسته که این تلاشهای خیریهای و دانشگاهی برای پرکردن جای خالی دولت بیشتر، یه راهحل موقته (یا به قول انگلیسیها، stopgap solution)، اما حداقل اینه که نمیذاره دست دولت به راحتی خاموش نگهداشته شه و صدای دانشمندها قطع بشه. تا وقتی این دادهها مرتب و قابل اعتماد منتشر بشن، هم جوامع داخلی هم کل دنیا میتونن واقعاً تصمیمات بهتری بگیرن. چیزی که سرنوشت همهمونه!
در نهایت باید بپذیریم که نجات اقلیم آمریکا بدون خواست و حمایت دولت فدرال کار راحتی نیست. اما تا وقتی که نهادهای غیردولتی، دانشگاهها و شرکتها پا پس نکشن، قطار پیشرفت و آگاهی به حرکتش ادامه میده—even though بشدت کند و دست و پا شکسته! حالا فقط باید امیدوار باشیم عقلانیت برگرده و دوباره این کار حیاتی سر و سامون بگیره.
منبع: +