داستان این هفته فضایی واقعاً عجیبه! ستاره‌شناس‌ها تونستن برای اولین بار از لحظه‌ای عکس بگیرن که یه سیاره کوچولوی تازه‌وارد داره درست وسط یه حلقه از گرد و غبار و گاز، دور یه ستاره شبیه خورشیدِ خودمون، شکل می‌گیره. خب اگه دوست دارین بدونین داستان از چه قراره و چرا همه اینقدر هیجان‌زده شدن، با من پیش بیاین!
ماجرا دور یه ستاره به اسم HD 135344B اتفاق افتاده که تقریبا ۴۴۰ سال نوری از ما فاصله داره. (سال نوری یعنی مسافتی که نور توی یک سال توی فضا طی می‌کنه – پس یعنی واقعاً خییییلی دوره!) این ستاره توی صورت فلکی Lupus قرار گرفته و تا قبل از این، خیلیا فکر می‌کردن شاید سیاره‌هایی اطرافش درست شده باشن، ولی بالاخره تونستن مدرک محکمی گیر بیارن.
اون چیزی که دانشمندها کشف کردن، اینه که وسط یه دیسک پروتوپلانتری پر از گرد و غبار و گاز (یعنی اون دونات عظیمی که دور ستاره‌های جوون می‌چرخه و مواد اولیه سیاره‌ها رو تأمین می‌کنه)، یه سیاره تازه داره درست همون جایی شکل می‌گیره که توی مدل‌های کامپیوتری پیش‌بینی شده بود! درست در پایه یکی از بازوهای مارپیچی گرد و غبار، یه جرم جدید پیدا کردن که احتمالاً داره همون بازوی مارپیچی رو خودش می‌سازه.
تا حالا دانشمندها فقط می‌تونستن حدس بزنن که این الگوهای مارپیچی بخاطر وجود سیارات جوونه. مثلاً شبیه سبزه‌هایی که وسط خمیر نون وقتی چیزی داخلش جاسازی بشه دیده می‌شن! ولی این بار با ابزار مخصوصی به اسم ERIS (که مخفف Enhanced Resolution Imager and Spectrograph — یعنی یه دوربین فوق دقیق با اسپکترومتر – توضیح: اسپکترومتر یه دستگاهیه که می‌تونه نور و طیفش رو خیلی ریز بررسی کنه!) موفق شدن واسه اولین بار وجود یه سیاره رو مستقیم، وسط اون دیسک مارپیچی ببینن.
این سیاره تازه‌وارد، طبق حدس‌ها اندازه‌ش حدود دو برابر مشتریه (یعنی اگه مشتری براتون بزرگه، تصور کنین دوتا ازش ردیف شده باشن) و فاصله‌ش از ستاره‌ش تقریباً به اندازه همون فاصله نپتون از خورشید ماست: یعنی حدوداً ۳۰ برابر فاصله زمین تا خورشید. جای خیلی باحالی هم قرار گرفته، چون درست همون جاییه که دانشمندها حدس می‌زدن یه سیاره باید باشه و این بازوی مارپیچی رو به وجود بیاره.
یه نکته جذاب اینه: بیشتر وقتا سیاره‌های خارج منظومه شمسی (که بهشون می‌گن اگزوسیاره، یعنی سیاره‌هایی که دور ستاره‌ای جز خورشید می‌گردن) رو با مشاهده کاهش نور ستاره کشف می‌کنن – مثل اینکه یه چیزی جلو چراغ رو بگیره و سایه بندازه. اما این بار تونستن مستقیم نور و بازتابش خود سیاره رو شکار کنن که اصلاً داستان رو متحول کرده. این یعنی مدرکی که گرفتن خیلی قوی‌تر از قبل از هر روشی برای اثبات وجود یه سیاره‌ی نوزاد وسط دیسک گازی محسوب می‌شه.
فرانچسکو مایو (یکی از محقق‌های دانشگاه فلورانس و نویسنده‌ی اصلی مقاله علمی این کشف) گفته: “چیزی که این کشف رو مهم می‌کنه اینه که برای اولین بار خود سیاره پروتوپلانت (یعنی سیاره‌ای که هنوز تو مراحل شکل‌گیریه) رو مستقماً تونستیم تشخیص بدیم، نه فقط اثرات غیرمستقیمش رو.” اصلاً مایو یه جمله خیلی باحال گفته: «ما هیچوقت تشکیل شدن زمین خودمون رو نمی‌تونیم ببینیم، اما با این کشف شاید داریم زنده‌زنده و در زمان حال، تولد یه سیاره رو مشاهده می‌کنیم!»
ابزار ERIS همین چند وقت پیش هم یه کشف جالب دیگه داشته! ستاره‌شناس‌ها باهاش تونستن یه جرم عجیب توی حلقه پروتوپلانتری اطراف یه ستاره جوون دیگه به اسم V960 Mon پیدا کنن (این ستاره تو صورت فلکی Monoceros — یا همون اسب تک‌شاخ! — و حدود ۵۰۰۰ سال نوری دوره). اون جرم تازه یا یه سیاره غول‌پیکر دیگه‌س یا شاید یه کوتوله قهوه‌ای: کوتوله قهوه‌ای به اجرامی می‌گن که نه کاملاً ستاره شدن و نه کامل سیاره، یه چیزی بین این دو تا هستن.
این آمار و اطلاعات مهم رو هم داشته باشین:
- کشف تو تاریخ ۲۱ جولای ۲۰۲۵ (یعنی آینده!) رسمی شده.
- ستاره‌ی میزبان: HD 135344B
- فاصله: ۴۴۰ سال نوری، تو صورت فلکی Lupus
در کل، این کشف خیلیا رو هیجان‌زده کرده، چون نشون می‌ده واقعاً سیاره‌ها همینجوری، وسط حلقه‌های گاز و گردوغبار شکل می‌گیرن و حتی می‌تونیم یه سیاره در حال تولد رو با چشم خودمون ببینیم! اگر از این عکس‌ها و کشف‌های فضایی بیشتر می‌خواین، عکس‌های هفتگی فضایی رو از سایت‌های مختلف دنبال کنین، قول می‌دم کافیه یه بار سر بزنین و دیگه قید زمین رو بزنین!
پ.ن: اگه باز دوست دارین داستان سیاره‌های عجیب‌تر رو بخونین، یه لیست ۳۲تا “سیاره بیگانه واقعی” هم کلی اطلاعات جالب داره — اونا سیاره‌هایی هستن که انگار از دل داستان‌های علمی-تخیلی دراومدن!
پس خلاصه: داریم لحظه‌ای رو می‌بینیم که یه سیاره واقعاً زنده‌زنده جلوی چشمای ما از ذرات گردوغبار، تو دل فضا مچاله می‌شه و متولد می‌شه. این قشنگ‌ترین داستان تولدی نیست که شنیدین؟ 😍🚀✨
منبع: +
