داروی الکی اما نصفه‌نیمه واقعی! بررسی نگاه بیمارا به پلاسیبوی بدون کلک تو درمان

تا حالا این داستانِ «پلاسیبو» یا همون داروی الکی رو شنیدی؟ همون که هیچ ماده دارویی واقعیش توش نیست، اما بعضیا وقتی می‌خورنش چون فکر می‌کنن داروی واقعیه، حالشون بهتر می‌شه! حالا یه مدل جدید اومده به اسم Open-Label Placebo یا همون «پلاسیبوی بدون کلک». یعنی چی؟ یعنی به بیمار رک و پوست‌کنده می‌گن این دارو الکیه، اما باز هم بهش می‌دن تا ببینن اثرش چیه. این مدل جدید رو چند ساله خیلی جدی دارن بررسی می‌کنن، مخصوصاً چون با اصول اخلاقی پزشکی – یعنی اینکه نباید به بیمار دروغ بگن – هم بیشتر جور در میاد.

اینجا یه تحقیق باحال تو سوئیس انجام دادن که می‌خوام خلاصه و ساده‌ش کنم برات. تو این مطالعه، محقق‌ها سه گروه دوتایی از بیماران رو جمع کردن. هر گروهش یه درد مزمن داشتن: بعضیا کمردرد طولانی، بعضیا میگرن، و یه سری هم حالت تهوع بعد شیمی‌درمانی. هر دوتا آدم گروه، همون مشکل رو داشتن که بتونن راحت‌تر با هم بحث کنن.

جلسات آنلاین برگزار شد، هرکدوم ۶۰ دقیقه. این جور بحثا رو بهش می‌گن Focus Group Discussion یا همون «گعده گروهی بحث». هدفشم این بود که نظر بیمارها رو درباره اینکه این نوع پلاسیبوی راست و حسینی (Open-Label Placebo) تو کلینیک واقعی استفاده بشه، بدونن. چون واقعاً می‌خوان بدونن که اگه بخوان از این مدل درمان استفاده کنن، چه واکنشی از سمت مردم و بیمارها می‌بینن، کِی جواب می‌ده، و اصلاً مشکلاتش چیه.

از لحاظ روش تحلیل تحقیق، اومدن داده‌ها رو با یه سبک به اسم Reflexive Thematic Analysis بررسی کردن. این یه سبک تحلیل کیفی (یعنی نگاه کیفی به داده‌ها و نظرات مردم بجای عدد و آمار) هست که میاد دنبال الگوها و موضوع‌های تکراری لابلای حرفای آدم‌ها می‌گرده.

حالا بیایم سراغ نتایج باحال و گفتنی از این صحبتا:

۱. پلاسیبوها: امیدبخش ولی خطرناک! خیلیا معتقد بودن که پلاسیبو، مخصوصاً وقتی رک به آدم بگن که داروی واقعی نیست اما خب، بازم شاید جواب بده، خیلی جذابه و امیدوارکننده‌ست. اما یه جایی هم نگرانی داشتن که نکنه استفاده بی‌جا کنن یا بعضیا سوءاستفاده کنن. یه جور حالت دوگانه بود.

۲. پذیرش این مدل بستگی به هزار تا چیز داره: بعضیا کاملاً اوکی بودن و می‌گفتن اگه دکترم بذاره تو پرونده‌م که دارم پلاسیبو می‌گیرم، مشکلی نیست. بعضی دیگه می‌ترسیدن که انگار بهشون بی‌احترامی شده. یه سری هم فکر می‌کردن باید اول واقعاً همه راه‌های واقعی درمان رو امتحان کنن، بعدش سراغ این مدل بیان.

۳. صداقت مهمه، ولی شاید گاهی کلک لازمه! یه برداشت جالب بود: بیمارها گفتن از طرف دکترا انتظار صداقت دارن، اما بعضی وقتا اگه یه کلک کوچولو بهشون بزنی برا بهبودشون، شاید نتیجه حتی بهتر باشه! مثلاً اگه امید به بیمار بدی و حتی تکنیک روانی به کار ببری، شایدم بهتر جواب بده!

۴. چطوری می‌شه بدون قرص واقعا اثر پلاسیبو رو آورد؟ بعضیا ایده می‌دادن که به جای ایمیل دادن پلاسیبو، می‌شه از راه‌هایی مثل حمایت روانی یا تغییر نگرش بیمار استفاده کرد تا اون اثر امید و بهبود رو تپل‌تپل بگیریم.

۵. از آزمایشگاه تا زندگی واقعی: آیا تو کلینیک جواب می‌ده؟ این قسمت دغدغه همه بود: «آقا این چیزا تو آزمایشگاه جواب می‌ده، اما واقعاً تو مطب دکترها هم جوابگو هست؟»

جالب اینجاست که نگرش‌ها کاملاً یکدست نبود و حتی آدم‌هایی که یه نوع درد داشتن هم بعضاً نظریات متفاوتی داشتن. مثلاً تو یه گروه هر دو حاضر بودن امتحان کنن، اما تو یه گروه دیگه یکی خیلی می‌ترسید و اون یکی استقبال می‌کرد.

جمع‌بندی قضیه این شد که پلاسیبوی بدون کلک پتانسیل اینو داره که واقعا به بعضی بیمارها کمک کنه، مخصوصاً کسایی که درمان‌های دیگه خیلی بهشون جواب نداده. اما هنوز رو ماجرا سایه نگرانی اخلاقي و عملی وجود داره. اینکه اعتماد بین پزشک و بیمار مهمه و باید به احساسات بیمار توجه شه. اینطوری نیست که بشه یه قاعده همیشگی گذاشت برا همه. خلاصه هنوزم سوال زیاده، ولی شروع این حرفا قدم رو به جلوئه!

این تحقیق رو هم تو ClinicalTrials.gov ثبت کردن و شماره پیگیری‌ش NCT05166213 هست – اگه خواستی بیشتر بخونی یه سر بزن!

در نهایت، مطالعه نشون داد که اگه بخوایم این مدل پلاسیبو رو بیاریم تو زندگی واقعی بیمارها، باید حسابی به حرفا و نگرانی‌هاشون گوش بدیم. چون اینجوری هم شانس موفقیتش بیشتر می‌شه، هم اخلاق رعایت می‌شه، و هم کسی احساس نفهمی یا بازیچه بودن نمی‌کنه! خلاصه، بحث پلاسیبو بدون کلک خودش داستانیه، ولی شاید یه روزی بیشتر تو درمان‌ها ببینیمش.

منبع: +