خب بیاید یه موضوع جالب رو با هم باز کنیم: می‌دونید که این روزها دغدغه‌ی محیط زیست و اینکه چقدر وسایل اضافی یا بدون مصرف رو درست دور بریزیم، خیلی مهم شده. اگه وسایل قدیمی یا بدون استفاده‌مون رو همینجوری بریزیم تو سطل آشغال، هم منابع هدر می‌رن، هم کلی به طبیعت آسیب می‌زنیم. واسه همین خیلی جاها دارن با اطلاعات و پیام‌های مختلف سعی می‌کنن مردم رو تشویق کنن که این وسایل اضافی (که بهشون idle items میگن، یعنی چیزاییه که الان استفاده نمی‌شن) رو بازیافت کنن.
اما یه نکته باحال اینه که این پیام‌ها فقط باعث نمی‌شن بیشتر بازیافت کنیم، یه تأثیر جانبی هم دارن که بهش میگن «spillover effect» یا اثر سرریز. یعنی چی؟ یعنی اگه در بازیافت وسایل اضافی فعال شی، ممکنه بعدش کارهای محیط‌زیستی دیگه (حتی کوچیک‌تر) رو هم با احتمال بیشتری انجام بدی. این اثر می‌تونه مثبت باشه (مثلاً بیشتر مراقب مصرف آب یا برق میشی) یا حتی منفی باشه (مثلاً با خودت میگی من که بازیافت کردم دیگه لازم نیست کار دیگه‌ای انجام بدم!).
حالا سوال اینجاست که «چجوری نوع پیام دادن می‌تونه این اثر سرریز رو تغییر بده؟». این تحقیق اومده سه تا آزمایش انجام داده و بررسی کرده که اگه به مردم درباره‌ی بازیافت وسایل اضافی‌شون چه جوری بازخورد بدی، احتمال داره چجوری بقیه رفتارهای محیط‌زیستی‌شون تغییر کنن.
دو نوع پیام رو بررسی کردن:
۱. مثبت (Positive Framing): تاکید می‌کنه که «اگه بازیافت کنی چقدر فایده داره و چه اتفاقات خوبی میوفته».
۲. منفی (Negative Framing): میگه «اگه بازیافت نکنی چه ضررهایی داره و چه عواقب بدی به وجود میاد».
نتیجه جالب بود! فهمیدن اونایی که پیام منفی گرفتن (یعنی روش تاکید شده بود چی میشه اگه بازیافت نکنن)، نه تنها بیشتر وسایل اضافی‌شون رو بازیافت کردن، بلکه رفتارهای محیط‌زیستی دیگه، اونم مخصوصاً کارهای کوچیک و کم‌هزینه (مثلاً خاموش کردن چراغ اضافی) رو هم با احتمال بیشتری انجام دادن.
دلیلش چیه؟ دو تا چیز مهم:
اولی “perceived impact” یا همون این حس که “واقعا دارم تاثیر می‌ذارم” — هر چی این حس بیشتر باشه، فرد انگیزه می‌گیره که باز ادامه بده.
دومی “pride” یا احساس افتخار بابت کار خوبشون. ترکیب این دوتا یعنی هم امید دارن، هم به خودشون افتخار می‌کنن!
ولی یه نکته باحال دیگه هم داشتن: این اثر پیام منفی فقط وقتی جواب میده که فرد هنوز حس کنه زیاد پیشرفت نکرده و راه براش بازه (بهش میگن “goal progress”، یعنی چقدر حس می‌کنی به هدف نزدیک شدی). اگه طرف قبلاً خیلی کار خوب کرده باشه و حس کنه “کافیه دیگه!”، حتی پیام منفی هم دیگه اثری نداره.
حالا این تحقیقات به چه درد شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌خوره؟ خیلی! چون نشون میده اگه بخوان مردم رو به بازیافت و رفتارهای خوب محیط‌زیستی تشویق کنن، بهتره بدونن چه جور پیامی و کِی ارسالش کنن. اگر تازه داری یه رفتار جدید رو به مردم آموزش می‌دی و می‌خوای کارهای دیگه هم کنارش انجام بدن، پیام منفی (با تاکید روی عواقب بد عمل نکردن) جواب میده البته تا وقتی که حس نکنن خیلی کار کردن و خسته شدن!
در کل این تحقیق نشون داد که پیام یا فیدبک چطور می‌تونه باعث بشه آدم‌ها بعد از بازیافت وسایل اضافی، سراغ کارهای محیط‌زیستی دیگه هم برن و چقدر لازمه حواسمون به سبک پیام‌هامون باشه. خلاصه اینکه دفعه بعد خواستی کسی رو تشویق کنی، خوب فکر کن که چجوری پیام می‌دی!
منبع: +
