بچه‌ها فکر کنین یه پروژه علمی غول‌آسا مثل RHIC (این یعنی برخورددهنده یونی سنگین نسبیتی، یه دستگاه عجیب و غریب تو آزمایشگاه بروکهاون که محقق‌ها باهاش ذرات ریز اتم‌ها رو بهم می‌کوبیدن تا رازهای دنیا رو کشف کنن!)، قراره بعد از ۲۵ سال فعالیت، تعطیل شه. خب حالا سوال مهم اینه که با اون همه اطلاعات و دانش علمی چه کار کنن؟ دیتای این پروژه یه چیزی حدود یه اگزابایت شده! (اگزابایت یعنی یه میلیون ترابایت! دیگه خودتون حساب کنین چقدر اطلاعاته.)
حالا مسئولای RHIC اومدن یه برنامه باحال به اسم DAPP یا همون Data and Analysis Preservation Plan راه انداختن. این برنامه چی کار می‌کنه؟ اومده از جدیدترین تکنولوژی‌های هوش مصنوعی یا AI استفاده کرده تا همه‌ی اون اطلاعات ارزشمند و دانش مخفی توش رو همیشگی کنه. جالب‌تر این که مثل یه “دستیار هوشمند” شده که هر کسی بتونه به راحتی و با زبان معمولی ازش سوال کنه و جواب بگیره. خلاصه که لازم نیست دیگه کد عجیب بزنی یا دنبال دفترچه راهنما بگردی.
این دستیار هوشمند، پایه‌ش همون Large Language Models هست؛ یعنی مدل‌های زبانی خیلی بزرگ (مثل ChatGPT خودمون) که بلدن متن رو بفهمن و تولید کنن. یه تکنیک باحال هم داره به نام Retrieval-Augmented Generation یا RAG که یعنی هرچی اطلاعات تو دیتابیس هست رو گلچین می‌کنه و توی جواباش ازش به بهترین شکل استفاده می‌کنه. مثلا اگه یه محققی بعداً خواست بدونه چطوری فلان آزمایش رو انجام دادن، می‌تونه راحت بپرسه و جوابش رو مثل آدمیزاد بگیره!
پروتکل Model Context هم اینجا استفاده شده، که یه جور راهنماست تا هوش مصنوعی بدونه اطلاعات مربوط به چی و کجا رو باید جمع‌آوری و استفاده کنه.
این سیستم، هم محتواهایی که قشنگ سازماندهی شدن (مثلاً جدول و سند و گزارش)، هم اطلاعاتی که پراکنده و نامنظم هستن رو جمع‌آوری و بهشون دسترسی میده. به این ترتیب حتی اگه یکی سال‌ها بعد بخواد آزمایشای RHIC رو بازسازی کنه یا دنبال کشفیاتی تازه باشه، کلی ابزار و راهنما دم دستشه.
یه نکته مهم اینه که دستیار هوشمند فقط برای یه آزمایش خاص نیست، بلکه حالا دارن روش کار می‌کنن که بتونه برای چندتا آزمایش مختلف همزمان کار کنه و همه‌ی دانش‌ها رو به هم وصل کنه.
در نهایت، این ابزار نشون میده که چطوری میشه با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین (Machine Learning یعنی وقتی یه کامپیوتر می‌تونه خودش از اطلاعات درس بگیره)، کاری کرد که اطلاعات علمی گم نشه و حتی بهتر هم بشه کشفشون کرد و روشون کار جدید انجام داد.
خلاصه، RHIC با این کار قراره تا مدت‌ها یه منبع فوق‌العاده برای دانشمندای آینده بمونه، تازه با یه دستیار هوشمند که مثل رفیق باحالی جواب همه سوال‌هات رو میده!
منبع: +
