همه‌جا صحبت از هوش مصنوعیه و تقریباً همه حوزه‌های زندگی ما رو تحت تأثیر قرار داده، ولی جالبیش اونجاست که یکی از بخش‌هایی که واقعاً می‌تونه تحت تأثیر بزرگ قرار بگیره، خود علم و دنیای تحقیقاته! تو این مقاله قراره با هم ببینیم چطور هوش مصنوعی می‌تونه قواعد بازی تو علم و مخصوصاً در بخش تأمین بودجه تحقیقات رو زیر و رو کنه.
خب بذارین یه کم از وضعیت فعلی براتون بگم. الان معمولا منابع مالی تحقیقات (یعنی همون پولی که مثلا به یک دانشمند میدن تا روش کار کنه) به کسایی می‌رسه که سابقه طولانی، اسم و رسم زیاد یا جایگاه بالا دارن. در عمل بیشتر وقت‌ها این بودجه‌ها دست همونا می‌مونه و آدمای جوون یا ایده‌های نو خیلی سخت می‌تونن سهمی داشته باشن. حالا این سیستم یه جورایی حالتی پیدا کرده که فقط خودش رو تکرار می‌کنه و به جای اینکه دنبال کشف و نوآوری بره، بیشتر به حفظ وضعیت موجود چسبیده. یه چیزی مثل اینکه اونایی که قبلاً موفق بودن، باز هم شانس بیشتری دارن.
حالا این وسط هوش مصنوعی می‌تونه فازی‌تر وارد بشه! مثلا هوش مصنوعی (همون AI که کوتاهشو زیاد می‌شنویم) یعنی برنامه‌هایی که می‌تونن مثل آدم فکر کنن، تصمیم بگیرن یا حتی چیزای جدید خلق کنن. مثلاً ChatGPT یا مدلی که عکس می‌سازه. این هوش مصنوعی‌ها بیشتر نتیجه ایده‌های جدید و آدمای خلاق و جوان‌ترن، پس خودشون چی دارن؟ یک مدل کاملاً برعکس بودجه‌دهی فعلی!
یکی از نقاط ضعف اصلی سیستم فعلی همین «مرور همتا» هست. Peer review یعنی گروهی از متخصصا میان و طرح‌ها رو بررسی می‌کنن و نظر میدن که پول به کی برسه. قشنگه ولی ایرادش اینه که روز به روز بیشتر تبدیل شده به محلی برای حفظ اتفاقات تکراری؛ نه جرأت ریسک داره و نه دنبال ایده بکر می‌ره. آدمای با تجربه بازم انتخاب می‌شن، راه برای بقیه باز نمیشه، و خیلی وقتا کسایی با نگاه یا موضوع جدید اصلاً به حساب نمیان.
اینجا هوش مصنوعی می‌تونه خیلی به کار بیاد. یعنی اگر از الگوریتم‌های هوشمند برای ارزیابی استفاده کنیم (الگوریتم همون دستورالعمل‌های مرحله‌به‌مرحله حل مسأله‌س که کامپیوترها اجراش می‌کنن)، احتمالاً فرصت بیشتری برای همه ایجاد میشه. AI می‌تونه کمتر از آدما تأثیر بگیره، تعصب و سلایق شخصی رو کنار بزاره، بر اساس شایستگی تصمیم بگیره و حتی شرکت‌کننده‌های بیشتری رو در نظر بگیره. یعنی شاید تحقیق‌هایی که قبلاً به خاطر کم‌تجربگی نویسنده رد می‌شدن، الان یه شانس واقعی پیدا کنن.
خب البته هوش مصنوعی قراره معجزه نکنه و همه چی رو درست کنه؛ ما هم باید ساختارها و روش‌هامون رو اصلاح کنیم. مثلاً باید نقش «دروازه‌بان‌ها» یا همون کمیته‌های بررسی رو تغییر بدیم و بذاریم الگوریتم‌ها و مدل‌های جدید هم نظر بدن. به زبان ساده، باید راه رو برای آدمای بیشتری باز کنیم و نذاریم فقط چند نفر خاص تعیین کننده باشن.
در آخر، اگه بتونیم سیستم بودجه‌دهی به پژوهش رو با کمک هوش مصنوعی بازطراحی کنیم، ممکنه بتونیم موج جدیدی از نوآوری و ایده‌های متفاوت رو تو دنیای علم آزاد کنیم. اینجوری احتمال این که فقط ایده‌های قدیمی و افراد تکراری بودجه بگیرن کمتر میشه و علم واقعاً به سمت خلاقیت می‌ره. خلاصه حرف اینکه: قراره هوش مصنوعی کمک کنه تا نوآوری دیگه تصادفی نباشه و هر کسی با ایده خوب بتونه سهمی در پیشرفت دنیا داشته باشه!
منبع: +
