یه خبر خیلی جذاب دارم براتون! اولین بار تو تاریخ، یه ربات کوچیک توی ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) تونست با کمک هوش مصنوعی تقریباً مستقل حرکت کنه و کارهاش رو انجام بده. حالا بریم سر اصل ماجرا…
روبات Astrobee، که شبیه یه مکعب کوچیک اندازه تُستر نونه، مدتهاست تو ISS حضور داره و برای جابهجایی و انجام بعضی وظایف به کار میره. اما تا الان همیشه یکی از فضانوردها مستقیم کنترلش میکردن. این دفعه اما، یه تیم باحال از دانشگاه استنفورد اومدن با یه سیستم کنترل مبتنی بر یادگیری ماشین (Machine Learning یعنی کامپیوتری که خودش الگوها رو یاد میگیره و بهینهتر میشه)، Astrobee رو یه جوری ارتقا دادن که تقریباً خودش تصمیم میگیره چجوری بین راهروها و وسایل ISS حرکت کنه، بدون اینکه فضانوردا لازم باشه بشینن پاش!
یه نکته جالب اینه که ISS واقعاً جا تنگ و پر از سیم و دستگاه و قفسه و کلی تجهیزات مختلفه. یعنی مثل خونه خودمون نیست که راحت راه بری؛ یه پیچ اشتباه کنی، میری میخوری به آزمایشگاه گرون قیمت! برای همین، پیدا کردن بهترین مسیر برای رباتا واقعاً سخته حتی با روشهایی که رو زمین جواب میده. خب، کامپیوترهای ایستگاه هم خیلی قوی نیستن و باید با منابع کمی کار کنن، خلاصه یه چالش بزرگ بود.
تیم استنفورد برای حل این قضیه، اول یه الگوریتم ساختن که میتونست مسیرهای امن رو با استفاده از یه روش ریاضی به اسم Sequential Convex Programming سریعتر پیدا کنه (این روش یعنی هر بار یه تیکه کوچیک مسئله رو حل کنی که آخرش به راهکار کلی برسی). البته یه مشکلی بود: حل کردن هر مرحله بازم طول میکشید و زمانبَر بود.
اینجا بود که یادگیری ماشین وارد بازی شد! بچهها یه مدل هوش مصنوعی رو با کلی داده واقعی تمرین دادن، مدل رو طوری تنظیم کردن که همیشه یه حدس اولیه خیلی خوب بزنه. فکر کن قبل از اینکه یه سفر جدید بری، مسیرت رو بر اساس مسیرهایی که همیشه مردم بین دوتا شهر رفتن انتخاب کنی، بعدش دقیقتر اون رو بهینه کنی.
نتیجه چی شد؟ موقع آزمایش تو آزمایشگاه ناسا و بعدش تو خود ISS، ربات Astrobee تونست تو ۱۸ مسیر مختلف تا ۶۰٪ سریعتر از حالت عادی حرکت کنه! دیگه لازم نبود هر بار کامپیوتر از صفر شروع کنه، هوش مصنوعی قبلاً یه راه هوشمند رو پیشنهاد میداد و ماجرا شتاب بیشتری میگرفت. مخصوصاً تو مکانهای خیلی تنگ یا وقتی ربات باید بچرخه، این سرعت خیلی مشخص بود.
فضانوردا فقط اول و آخر آزمایش اومدن ربات رو سر جاش گذاشتن یا جمع کردنش، بقیه اش رو تیم از زمین واسش برنامه میفرستاد. یعنی آیندهای رو تصور کن که رباتا کاملاً مستقل بین تجهیزات گرون و حساس ایستگاه چرخ میزنن بدون اینکه کسی از زمین هر لحظه دستوری بده!
راستی، این پروژه رو تو کنفرانس بینالمللی رباتیک فضانوردی ۲۰۲۵ (iSpaRo) ارائه دادن و ناسا هم رسماً بهش Technology Readiness Level 5 داد. این یعنی این تکنولوژی الان تو محیط واقعی هم جواب میده و برای پروژههای بعدی یه گزینه جدیه — Technology Readiness Level یعنی میزان آمادگی یه فناوری برای استفاده تو واقعیت.
نکته مهم دیگه اینه که هرچی ماموریتهای فضایی بیشتر، طولانیتر و ارزونتر بشه، این استقلال و هوش تو رباتها از نون شب واجبتر میشه. چون اگه ربات دیگه مثل الان نباشه که همه کاراشو از زمین کنترل کنن، باعث میشه بتونیم خیلی جاها رو با امنیت و سرعت بیشتر کشف کنیم، حتی وقتی کاوشگر یا ربات کلی از زمین دوره!
تیم استنفورد قول داده این سیستم هوشمند رو قویتر هم بکنه، حتی دارن به مدلهایی فکر میکنن که شبیه هوش مصنوعی مولد (Generative AI یعنی همون هوشهایی که میتونن چیز جدید تولید کنن، مثل چتباتها یا سیستمهای خودران ماشین) باشه و رباتها بیشتر شبیه آدم تصمیم بگیرن.
خلاصه، این ماجرا یه قدم خیلی بزرگ به سمت رباتهای مستقلتر، بهینهتر و هوشمندتر تو فضاست؛ یه جوری که انگار آینده فیلمهای علمیتخیلی داره همین امروز واقعیت پیدا میکنه!
منبع: +
