مطالعه‌ای جدید، ژنوم گوسفندان و انسان‌های باستانی را در طول ۱۱۰۰۰ سال گذشته بررسی کرده است. محققان با تحلیل ۱۱۸ ژنوم گوسفندان باستانی، اهلی شدن این حیوان را به گوسفندان وحشی (موفلون) در منطقه‌ی هلال حاصلخیز مرتبط دانسته‌اند. آنها همچنین تاثیر چوپانان اولیه بر زیست‌شناسی گوسفند را آشکار کرده‌اند. این یافته‌ها، دیدگاه‌های جدیدی درباره‌ی مهاجرت‌ها، تبادلات فرهنگی و تکامل این موجودات ارائه می‌دهند.
پیوند عمیق گوسفند و تاریخ بشر
برای بیش از ۱۱۰۰۰ سال، گوسفندان نقش مهمی در زندگی و پیشرفت انسان داشته‌اند. آنها منبع گوشت، شیر و پشم بوده‌اند. اما اهمیت آنها فراتر از تامین معاش است. مطالعه‌ای جدید به رهبری متخصصان ژنتیک کالج ترینیتی دوبلین و باستان‌شناسان دانشگاه LMU مونیخ و مجموعه‌های تاریخ طبیعی ایالت باواریا، رابطه‌ی دیرینه‌ی انسان و گوسفند را بررسی کرده است. این تحقیق با رمزگشایی ژنوم ۱۱۸ نمونه‌ی باستانی از ۱۲ هزاره‌ی گذشته، نگاهی بی‌نظیر به چگونگی تکامل اهلی‌سازی و فرهنگ انسان در کنار هم ارائه می‌دهد.
از موفلون‌های وحشی تا گوسفندان اهلی
اهلی‌سازی گوسفند در منطقه‌ی هلال حاصلخیز غربی آغاز شد. در این منطقه، موفلون‌های وحشی برای اولین بار حدود ۱۱۰۰۰ سال پیش اهلی شدند. اولین گوسفندان اهلی به Aşıklı Höyük، روستایی باستانی در مرکز ترکیه، مربوط بودند. ژنوم این گوسفندان اولیه، اساس ژنتیکی گوسفندان آینده در سراسر اوراسیا را تشکیل داد.
تا ۸۰۰۰ سال پیش، کشاورزان بر ژنتیک گوسفند، به ویژه رنگ پشم آنها، تأثیر می‌گذاشتند. شواهد نشان می‌دهد که آنها به طور آگاهانه ویژگی‌های ظاهری گوسفندان را انتخاب می‌کردند. این یکی از اولین نمونه‌های تغییر زیست‌شناسی حیوانات توسط انسان است. ژن “KIT” که با رنگ سفید پشم در دام‌های امروزی مرتبط است، نقش مهمی در این فرآیند انتخاب داشته است.
مهاجرت و تبادل فرهنگی
این مطالعه دو موج اصلی مهاجرت گوسفندان را که نشان‌دهنده‌ی جابه‌جایی انسان‌ها نیز هست، نشان می‌دهد:
- ۷۰۰۰ سال پیش: با گسترش فرهنگ بین‌النهرین به سمت غرب، گوسفندان نیز به مناطق جدید مهاجرت کردند و نشانگرهای ژنتیکی خود را در سراسر هلال حاصلخیز پخش کردند.
- ۵۰۰۰ سال پیش: ظهور جوامع دام‌پرور در استپ‌های اوراسیا منجر به مهاجرت‌های گسترده به اروپا در عصر برنز شد. این مهاجرت‌ها نه تنها نژاد انسان‌ها (تا ۹۰٪ ترکیب ژنتیکی جمعیت بریتانیا) را تغییر داد، بلکه تغییرات مهمی در نژاد گوسفندان نیز ایجاد کرد. ویژگی‌هایی مانند تولید شیر بیشتر و احتمالاً پنیرسازی در این دوره به وجود آمد.
در عصر برنز، گوسفندان اروپایی ترکیبی از نژادهای محلی و استپی بودند. این نشان‌دهنده‌ی ارتباط عمیق بین مهاجرت انسان و گوسفند است.
میراث اهلی‌سازی
این تحقیق نشان می‌دهد که گوسفندان نقش مهمی در توسعه‌ی اقتصادی و فرهنگی انسان داشته‌اند. از نقش اولیه‌ی آنها به عنوان منبع غذا گرفته تا اهمیت آنها در تولید پشم و منسوجات، گوسفندان برای هزاران سال جوامع انسانی را شکل داده‌اند – و خود نیز توسط انسان‌ها شکل گرفته‌اند.
مسیر پیش رو
این مطالعه اطلاعات ارزشمندی در مورد منشأ جغرافیایی و تکامل ژنتیکی گوسفندان اهلی ارائه می‌دهد. با این حال، محققان بر نیاز به تحقیقات بیشتر تاکید می‌کنند. درک الگوهای پراکندگی و فرآیندهای اصلاح نژاد که نژادهای متنوع امروزی را ایجاد کرده‌اند، هدف اصلی مطالعات آینده است.
دیدگاه محققان
دکتر کوین دالی، نویسنده‌ی اصلی، بر اهمیت مهاجرت بزرگ گوسفندان در عصر برنز و ارتباط آن با جابه‌جایی انسان‌ها تأکید کرد. پروفسور دن بردلی نیز به رابطه‌ی متغیر بین گوسفند و انسان در طول هزاران سال اشاره کرد. جوریس پیترز، نویسنده‌ی همکار، خواستار تحقیقات بیشتر برای درک بهتر اهلی‌سازی گوسفند و تأثیر آن در سراسر اوراسیا و آفریقا شد.
این مطالعه نه تنها درک ما را از تعاملات انسان و حیوان در گذشته افزایش می‌دهد، بلکه زمینه را برای بررسی چگونگی تاثیر گونه‌های اهلی بر دنیای امروز ما فراهم می‌کند.
اگر به خواندن کامل این مطلب علاقه‌مندید، روی لینک مقابل کلیک کنید: phys.org
