خب بچه‌ها یه خبر خیلی جالب دارم! تو اورشلیم، باستان‌شناس‌ها یه سکه طلای کوچولو و خیلی کمیاب پیدا کردن که روی اون تصویر ملکه مشهور مصری، برنیکه دوم (Berenice II)، هک شده. این سکه برا زمان شوهرش، بطلمیوس سوم، پادشاه مصر باستان بوده. آقا این سکه واقعاً چیز خفن و تاریخی‌ایه!
حالا یه کم بریم سراغ داستان سکه و این خانواده سلطنتی. بطلمی‌ها (Ptolemies) یه خاندان مقدونی بودن که پایه‌گذارشون بطلمیوس اول سوتر بود؛ خلاصه اینا جزو ژنرالای اسکندر مقدونی بودن (همون Alexander the Great معروف!). این دوران بهش می‌گن عصر هلنیستی، یعنی همون دورانی که فرهنگ یونانی با جاهای دیگه ترکیب شد.
این سکه رو طبق گفته اداره آثار باستانی اسراییل (یا همون Israel Antiquities Authority، خلاصه‌اش IAA)، احتمالاً تو شهر اسکندریه (تو مصر) حدود ۲۲۷۰ سال پیش ساختن. باحال‌تر اینکه شاید این سکه جزو هدایای مخصوص سربازایی بوده که از جنگ سوم سوریه (بین سال‌های ۲۴۶ تا ۲۴۱ قبل میلاد) برگشتن. راستی، جنگ سوم سوریه یه جنگ بزرگ بین بطلمی‌ها و سلوکی‌های سوریه بود؛ خلاصه اون زمان حسابی درگیری وجود داشت.
جالب اینجاست که تو ۱۰۰ سال گذشته فقط ۱۷ تا از این مدل سکه‌های طلا پیدا شده و این اولین باره که یکی از این سکه‌ها خارج از مصر و تو حفاری رسمی کشف میشه! این کشف توی محوطه باستانی شهر داوود (City of David) تو شرق اورشلیم انجام شد، همون جایی که هسته اصلی اورشلیم قدیمی بوده. باور کنید، اندازه سکه حتی از ناخن انگشت کوچکتره، اما ارزش تاریخی و هیجان اون بی‌نهایته!
زنی به اسم ریفکا لنگلر (Rivka Langler) که دو سال تو این سایت باستانی داره حفاری می‌کنه، موقع الک کردن خاک، یه دفعه برق یه چیز طلایی توجهش رو جلب می‌کنه. خودش گفته که اول باورش نشد ولی بعدش با هیجان کل سایت رو دوید و گفت که یه گنج پیدا کرده!
روی یه طرف سکه، یه تصویر از چهره برنیکه دوم رو می‌بینیم که با تاج، تور سر و یه گردنبند شیک تزئین شده. طرف دیگه سکه، شاخ فراوانی (cornucopia یعنی یه شاخ پر از میوه که نشونه فراوانی و برکته!) و دو تا ستاره دیده میشه و روش با یونانی قدیم نوشته: “Basileisses” که معنی‌اش میشه “مال ملکه”.
برنیکه دوم همسر و ملکه بطلمیوس سوم بود که بین سال‌های ۲۴۶ تا ۲۲۱ قبل میلاد حکومت می‌کرد. اما جالبه که نوشته یونانی روی سکه نشون میده شاید خودش هم یه جورایی مستقل حکومت می‌کرده! قبل ازدواج، برنیکه ملکه منطقه‌ای به اسم کیرینایکا (Cyrenaika) بود که امروزه تو شرق لیبی قرار داره. وقتی با پسرعموی خودش یعنی بطلمیوس سوم ازدواج کرد، اون منطقه هم جزوی از امپراتوری بزرگ و ثروتمند بطلمی‌ها شد و حتی وقتی شوهرش میره سوریه رو فتح کنه، خودش تو مصر میشه نایب‌السلطنه.
یه نکته جالب دیگه این که تو این خاندان سلطنتی، گاهی تصویر ملکه‌ها رو روی سکه میزدن. معروف‌ترینش کلئوپاترا هفتم بود (همون کلئوپاترای معروف عاشق سزار!)، ولی این سکه خیلی قدیمیه و نشون میده که برنیکه دوم احتمالا قدرت و نفوذ عجیبی داشته.
حالا اینکه این سکه سر از اورشلیم درآورده واقعاً یه سواله! اما اثرش اینه که نشون میده اورشلیم اون زمان اصلاً یه شهر کوچیک و بی‌چیز نبوده. برخلاف تصور قبلی باستان‌شناس‌ها که فکر می‌کردن اورشلیم بعد از ویران شدن معبد اول (حدود ۵۸۶ یا ۵۸۷ قبل میلاد، وقتی پادشاه بابلی نبوکدنصر (Nebuchadnezzar) شهر رو محاصره کرد) مدت‌ها ضعیف و خالی مونده بود، الان مدارک نشون میدن که این شهر تو دوره هخامنشی‌ها (Persian period، بین ۵۸۶ تا ۳۳۳ قبل میلاد) کم کم بلند شده و زمان بطلمی‌ها بیشتر رشد کرده. این سکه طلایی هم نشون‌دهنده ارتباط قوی آدم‌های مهم اورشلیم با بزرگان مصر اون دوران بوده.
یه استاد باستان‌شناسی به اسم یووال گادوت (Yuval Gadot) میگه همین پیدا شدن این سکه طلایی یعنی اورشلیم اون زمان یه شهر مهم بوده و بی‌دلیل نبوده که رفت‌وآمد و رابطه با حکومتای بزرگ مصر داشته.
در کل، این سکه کوچولوی طلایی فقط یه یادگار از گذشته نیست، بلکه یه داستان بزرگ درباره قدرت زن‌ها تو تاریخ مصر، اوضاع اقتصادی و سیاسی شهرها و ارتباطشون با همدیگه رو تعریف می‌کنه؛ و البته نشونه‌ایه از اینکه دنیای باستان، پر بوده از حکایتای هیجان‌انگیز، حتی اگه تو یه تیکه سکه طلایی کوچیک خلاصه شده باشه!
منبع: +
