اگه فکر می‌کردی عربستان فقط یه بیابون خالی و داغه، باید تجدید نظر کنی! محقق‌های باستان‌شناس درست اون وسطای صحرای نفود شمال عربستان، چندتا نقش‌برجسته‌ی خیلی خفن روی صخره‌ها پیدا کردن که اشکال شتر و حیوانات دیگه رو کامل و واقعی نشون میده. جالب اینجاست که این نقاشی‌ها و حکاکی‌ها چیزی حدود ۱۲ هزار سال پیش کشیده شدن؛ یعنی بیشتر از ۲۰۰۰ سال زودتر از چیزی که تا الان فکر می‌کردن انسان تو این منطقه زندگی می‌کرده.
این نقش‌های عظیم، الهام‌بخش کلی سوال و داستان شدن. آدم‌هایی که اینا رو کشیدن، شکارچی‌های دوره‌گرد بودن و احتمالا واسه‌شون حسابی معنی و ارزش داشت. یه امکان جالب اینه که این نقاشیا هم حکم تابلو راهنما داشتن تا کاروان‌ها و آدم‌ها بتونن راه واحه‌ها (یعنی جاهایی وسط بیابون که آب و سبزی هست) رو پیدا کنن — مخصوصاً اون سال‌هایی که آب و هوا یه کم مرطوب‌تر می‌شد و واحه‌ها سبز می‌شدن. تازه، شاید این نقوش نشون می‌دادن هر گروه تا کجا قلمروشونه و حتی خاطره‌های نسل به نسل منتقل‌شونده هم به حساب میومدن!
یکی از محقق‌ها، ماریا گوانگین (باستان‌شناس موسسه‌ی ماکس پلانک در آلمان)، گفته: «این کشفیات نشون میده آدما خیلی زودتر و تو شرایط خیلی سخت‌تر از اون چیزی که قرار بود تصور کنیم، تو صحراها زندگی می‌کردن و راه بقا پیدا کردن.»
یه نکته‌ی خفن اینه که شبه‌جزیره‌ی عربستان همیشه مثل یه پل بوده بین آفریقا و آسیا و از مسیرهای اصلی مهاجرت انسان‌های اولیه به حساب میومده. دوره‌هایی که هوا مرطوب‌تر میشده (مثلا بین ۱۶ هزار تا ۱۳ هزار سال پیش)، رفت و آمد بیشتری اتفاق می‌افتاده چون جا به جا آب و سرسبزی پیدا میشده.
توی گذشته، باستان‌شناس‌ها فکر می‌کردن شمال عربستان از حدود ۲۰ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش کاملاً متروکه بوده چون خیلی خشک و غیرقابل زندگی بوده. ولی با کشف این نقش‌برجسته‌های عظیم تو سه سایت جدید تو جنوب صحرای نفود، همه چی عوض شد! ماجرا اینجوری شروع شد که چندتا باستان‌شناس آماتور لوکال خبر دادند یه سنگ‌نگاره‌ی غول‌آسا هست. وقتی تیم اصلی رفت، یکیشون از گروه جدا شد و به یه صخره کنار یه حوضچه آب رسید — اونجا بود که اولین نقاشی پرهیجان رو کشف کرد و حتی ردپای یه دریاچه‌ی باستانی هم توی کوه اون‌طرف‌تر پیدا شد.
در مجموع، محقق‌ها ۶۲ قطعه سنگ‌نگاره شامل ۱۷۶ نقاشی رو توی سه سایت پیدا کردن — بعضیاشون رو صخره‌هایی با ارتفاع ۳۹ متر! بیشترشون هم شترای واقعاً بزرگ و جزئیات‌دار بودن و نکته‌ی بامزه این بود که اغلب این شترا نر بودن و یه برجستگی خاص دور گردنشون داشتن (که فصل جفت‌گیری درشون درمیاد) یا موهای زمستونی‌شون خیلی ضخیم بوده. یعنی یه جورایی شاید نشون میده آبگیرها و واحه‌ها تو زمستونا درست می‌شدن یا این شترا نماد مقاومت در شرایط سخت بودند.
تیم باستان‌شناس زیر چندتا از این نقاشی‌ها رو کندن (یعنی کاوش کردن) تا بفهمن دقیقاً چه زمانی کشیده شدن. تو این کاوش، بیش از ۱۲۰۰ تا سنگ، ۱۶ تیکه استخوون حیوانی و سه تا اجاق کشف شد. برای تعیین سن، دو روش اصلی استفاده کردن: “تاریخ‌گذاری با تابش نور” (یعنی سن‌گذاری به کمک نور برای فهمیدن آخرین باری که رسوبات زیر نور یا گرما بودن) و “کربن‌سنجی” (یعنی بررسی نسبت کربن-به-کربن برای فهمیدن سن مواد). نتیجه این شد که قدمت نقش‌ها بین ۱۲ هزار و ۸۰۰ تا ۱۱ هزار و ۴۰۰ ساله.
حالا اینجا تازه بخش باحال‌ترش رو می‌گم: تو یکی از سایت‌ها، پاهای شتر زیر خاک مخفی شده بود. وقتی کندن، سنگ‌ابزاری که باهاش همون نقاشی خلق شده بود رو پیدا کردن و حدس زدن مال ۱۲۲۰۰ سال پیشه! علاوه‌بر اون، سرنیزه، تیغه‌های سنگی کوچیک (که بهشون میگن bladelet) و مهره‌هایی از سنگ هم پیدا شد — اینا فقط تیردان نبود، نشونه‌ی زندگی یه اجتماع حسابی تو منطقه بود که ابزارآلات و زیورآلات‌شون شبیه فرهنگ ناتوفی تو لوانت (یعنی شرق مدیترانه امروزی، مثل لبنان و سوریه) بود.
این یعنی این مردم نه تنها تو این ناحیه از عربستان زندگی می‌کردن بلکه با مردم سرزمین‌های خیلی دورتر هم در ارتباط بودن و با ابزارهای جدید و جذاب آشنا می‌شدن! اما نکته جالب اینه که «بعضی چیزها وارداتی بوده اما یه سری چیزها کاملاً مختص خودشون.» و همین تخیل و فرهنگ خاص رو نشون میده.
فرق این فرهنگ و ارتباطاتشون تو همین سنگ‌نگاره‌ها هم معلومه؛ این نقاشی‌ها هم حکم نقشه‌های راهنمای رسیدن به آب رو دارن و هم کلی معنی و نماد داره واسه خودشون.
حتی بررسی خاک لایه‌های آبگیرهای خشک‌شده هم نشون داده که منطقه حدود ۱۶ هزار تا ۱۳ هزار سال پیش، مرطوب‌تر شده و دریاچه‌های فصلی توش ایجاد شده بودن — این قدیمی‌ترین شواهد رطوبت تو شمال عربستان بعد از آخرین عصر یخبندونه (آخرین عصر یخبندان یعنی یه دوره که بیشتر کره زمین خیلی سرد بوده و یخچال‌ها گسترده بودن).
یه باستان‌شناس استرالیایی به نام مایکل پترالیا میگه: «این مردم واقعاً فرهنگ خاص خودشون رو ساخته بودن و تونسته بودن تو شرایط دشوار بیابون دوام بیارن.» اصلاً یکی دیگه از محققای این حوزه، هوگ توماس از دانشگاه سیدنی، میگه: «این کشف واقعاً فوق‌العاده‌ست چون نشون میده این منطقه بر خلاف چیزی که قبلاً فکر می‌کردیم، کاملاً مسکونی بوده و مردمی که توش زندگی می‌کردن با هم ارتباط داشتن.»
در آخر، این کشف جذاب نه تنها سن حضور انسان تو عربستان رو به عقب می‌بره بلکه نشون میده گذر از بیابون و زندگی تو شرایط سخت، برای انسان‌ها همیشه پر از خلاقیت و داستان‌های شگفت‌انگیز بوده! اگه دوست داری بیشتر درباره‌ی عصر سنگ و تمدن‌های باستان بدونی، یه آزمون جالب هم انتهای مقاله هست که میتونی امتحانش کنی 😄
منبع: +
