اگه اهل تاریخ و کشفای هیجانانگیز باشی، این یکی واقعاً برات جالبه! یه تیکه سفال کوچیک فقط به اندازه یه بند انگشت، از نزدیکی مسجدالاقصی (Temple Mount) تو اورشلیم پیدا شده که میگن حدود ۲۷۰۰ سال قدمت داره. این سفال اولین نشونه مستقیمی هست که نشون میده بین شاهنشاهی آشور و پادشاهی یهودا (که اون موقع تو اورشلیم بودن) یه جور مکاتبه رسمی وجود داشته. یعنی اینا مجبور بودن با هم نامهنگاری کنن!
خود سفال روش با خط میخی یا همون “Cuneiform” (که یعنی یه جور الفبای تصویری یا نمادی قدیمی، نه مثل الفبای خودمون که امروزه مینویسیم) یه متن نوشته شده. این خط به زبون آکدی بوده؛ آکدی یه زبون باستانی بوده که تو آشور و مناطق خاور نزدیک صحبت میکردن.
داستان از اونجایی جالبتر میشه که این تیکه سفال تو پارک ملی “امک صوریم” (Emek Tzurim) پیدا شده، جایی که گردشگرها و داوطلبها میتونن بیان و تو sift کردن خاک و پیدا کردن آثار قدیمی کمک کنن. یکی از داوطلبها، موریا کوهن، میگه: «داشتم خاکها رو الک میکردم که یهو یه سفال با طرح عجیب دیدم. اول فکر کردم فقط یه طرحه سادهاس، ولی بعد فهمیدم عه! این خط میخیه! واقعاً از هیجان جیغ زدم!»
مطالعات نشون داده که این سفال احتمالاً یه جور مهر سلطنتی بوده یا مثلاً همراه یه نامه رسمی میفرستادنش تا اعتبار اون نامه رو تایید کنه. به این مهرها به زبان علمی میگن «Bulla یا sealing»؛ یعنی همون تکه گل یا خاک رس که روش مهر میکردن تا نشونه رسمی بودن یه سند یا نامه باشه. معمولاً این مهرها یه متن کوتاه هم روشون داشت که محتوای نامه یا مقصد نامه رو هم مینوشتن.
طبق شنیدهها، این نامه از طرف دادگاه شاه آشور ارسال شده بوده و توش درباره تاخیر در پرداخت خراج (که همون پول یا کالاییه که پادشاهی یهودا باید به آشوریها میداد) سوال پرسیده شده. حتی تو متن، یه ضربالاجل هم گفته شده: اول ماه “آب” (Av)، که یه ماه تابستونیِ تو تقویم عبری و بینالنهرین بوده. تازه از یه “افسر ارابه” هم اسم بردن! افسر ارابه هم یه پست نظامی مهم تو ارتش آشور بود، که احتمالاً کارش رسوندن همین مکاتبات شاهانه بوده.
نکته جالب اینجاست که اسم دقیق پادشاه یهودا تو نامه نیست، ولی احتمالاً این نامه یا برای حزقیا یا منسه یا یوشیا بوده—همون پادشاههایی که تو همون دوره حکومت میکردن. اون موقع یهودا یه کشور وابسته (یا به قول خارجیها: واسال) آشور بود و باید براشون خراج میفرستاد. هنوز هم نمیدونیم چرا این پرداخت با تاخیر انجام شده—اینکه اشتباهی شده یا پشتش سیاست خاصی بوده، نامشخصه.
آیالا زیلبرشتاین، مدیر این حفاری، میگه: «این نوشته یه سرنخ خیلی مهم از روابط سیاسی بین آشور و یهوداس. نشون میده که آشوریها حضور پررنگی تو اورشلیم داشتن و حتی رو تصمیمات مدیریتی یهودا هم تأثیر میذاشتن.»
از لحاظ علمی، آنات کوهن-وینبرگر (یه متخصص پتروگرافی، یعنی بررسی سنگها و ترکیب مواد) گفته که جنس این سفال با خاکهای اورشلیم فرق داره و بیشتر شبیه سفالهایی هست که تو شهرهایی مثل نینوا (پایتخت آشوریهای قدیم) پیدا میشن. داره آزمایش شیمیایی بیشتری روش انجام میشه تا دقیقتر بفهمیم اصلاً کدوم شهر آشوری این سفال اومده.
در کل، هرچند این تیکه سفال خیلی کوچیکه، ولی کلی حرف برای گفتن داره! هم نشون میده چقدر آشوریها و یهودا روابط اداری و حتی شاید تنشآمیزی داشتن، و هم اولین مدرک روشنیه که یه نامه رسمی آشوری از اون دوره دقیقاً تو اورشلیم پیدا شده. یه جور پنجره به دنیای پشتپرده حکومتها و زد و بنداشون ۲۷۰۰ سال پیش!
خلاصه اگه از این کشفها خوشت اومده، بدون هنوز کلی رمز و راز تو این خاکای باستانی اورشلیم پنهونه که ممکنه با یه الک ساده، تاریخو عوض کنه!
منبع: +
