خب بیا یه نگرانی جدید برات تعریف کنم که حسابی سر و صدا کرده تو دنیای دانشمندها! خیلی خلاصه، یه تیم تحقیقاتی اومدن بررسی کردن که اگر حتی یه ذره جریان اصلی اقیانوس اطلس (که اسم باکلاسش Atlantic Meridional Overturning Circulation یا به اختصار AMOC ـه، مثلاً همین جریان گلف استریم هم جزوشه) کند بشه، جنگل‌های بارونی دنیا، مخصوصاً جنگل آمازون، تا مرز خشکسالی می‌رن! حالا AMOC به زبون ساده، یه جور کمربند نقاله غول‌پیکره که آب گرم و مواد مغذی رو از بخش‌های گرمسیری، می‌بره سمت شمال و آب سرد رو میاره سمت جنوب. خلاصه کارش باعث میشه هم آمریکا و هم اروپا تقریباً ۵ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر باشن. اگه بخوای خیلی تصورش کنی، انگار کل سیستم آب‌وهوایی خیلیاش دست این کمربنده.
ولی خبر بد اینجاست که کلی شواهد نشون می‌ده این جریان داره کند میشه. حتی بعضیا گفتن که ممکنه همین قرن کلاً از کار بیفته! فکر کن، سال‌هاست دانشمندها هشدار دادن که آب شدن یخ‌های قطبی (که نتیجه‌ی تغییرات اقلیمیه)، داره این کمربند رو کند می‌کنه. مثلاً گاهی آب شیرین که وارد اقیانوس میشه، تعادل نمک رو به هم می‌زنه و کل این سیستم رو مختل می‌کنه.
حالا این تیم تو تحقیقی که تازه تو مجله Nature (حسابی معتبره!) منتشر شده، اومدن داده‌های بارندگی و آب‌وهوای ۱۷ هزار سال پیش رو (با استفاده از نمونه‌های غارها و رسوبات دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها) بررسی کردن و بعد با مدل‌های آب‌وهوایی تطبیق دادن. نتایج نشون داده اگه این جریان فقط یخورده کند بشه، بارش بارون توی بخش‌هایی از جنگل‌های آمازون تا ۴۰٪ کمتر میشه. یعنی نصف میشه ها! فکرش رو بکن، بخش‌هایی که همیشه بارونیه، یهو تبدیل میشن به مناطق خشک و تَشنه.
حالا چرا اینقدر موضوع مهمه؟ چون جنگل آمازون رو بهش میگن ریه‌ی زمین! اینجا تقریباً به اندازه دو سال انتشار کربن کل جهان رو تو خودش نگه می‌داره («کربن سینک» یعنی جایی که کلی کربن جذب می‌کنه و دی‌اکسیدکربن رو از جو کم می‌کنه). ولی اگر خشکسالی بیاد و این همه درخت بمیرن، همه اون کربن دوباره آزاد میشه، یعنی یه سیکل معیوب و خطرناک که خودش باعث شدیدتر شدن تغییرات اقلیمی میشه.
پدرو دینیزیو، نویسنده اصلی این تحقیق، میگه این خبر بدیه، چون اکوسیستم‌های مهمی مثل آمازون رو داریم که باید حفظشون کنیم. جالبه که دانشمندها میگن قبلاً تو تاریخ زمین هم این جریان خاموش شده بوده! تازه، اگه AMOC کلی ضعیف بشه، مثلاً اروپا یهو زمستوناش وحشیانه سرد میشن و وسط استوا کلی طوفان عجیب‌غریب درست میشه؛ و اثرات عجیب‌تری هم ممکنه رخ بده که الان هیچ مدلی نمی‌تونه دقیقاً پیش‌بینیشون کنه.
البته بعضیا میگن هنوز احتمال خاموش شدن کاملش کمه، ولی کسری افت سرعتش همین الانشم چیزیه که نباید راحت از کنارش رد بشیم. دانشمندها تاکید کردن وضع خیلی جدی شده و باید فوری بررسی بشه و کشورها بیان سراغ کاهش «کربن‌زدایی از اقتصاد»، یعنی اینکه اقتصاد کم کم بره سمت انرژی‌های پاک و تکنولوژی سبز، تا دیگه آتیش زیر این کمربند نذاریم. (دی‌نزیو اتفاقاً یه جمله خیلی باحال هم گفته: «وقتی تو چاه افتادی، بهتره دیگه چاله رو بزرگ‌تر نکنی!»).
در نهایت، این مطالعه اینو میگه که آینده این جریانِ حیاتی بستگی مستقیم به سرعت عمل ما داره؛ هرچی زودتر جلوی تغییرات اقلیمی رو بگیریم، احتمال فاجعه کمتره. ولی اگه دست دست کنیم، ممکنه یکی از اصلی‌ترین تنفس‌گاه‌های زمین تبدیل بشه به موتور تغییرات اقلیمی!
خلاصه حرف اینه: حتی یه تکون کوچیک تو این جریان‌های بزرگ، می‌تونه کلی اتفاق عجیب و غم‌انگیز تو قسمت‌های مرطوب سیاره مثل آمازون رقم بزنه. پس اگه دوست داریم روزی بچه‌هامون جنگل آمازون رو ببینن، بهتره حواسمون رو جمع کنیم و به فکر تغییر سبک زندگی و مصرف انرژی باشیم.
منبع: +
