خب، بذار از یه حقیقت عجیب شروع کنم: حتی اگه فقط کمی یکی از اصلی‌ترین جریان‌های اقیانوسی توی اقیانوس اطلس (که بهش میگن AMOC، یعنی Atlantic Meridional Overturning Circulation — یه جور کمربند نقاله‌ای غول‌آسا که آب و گرما رو جا‌به‌جا می‌کنه) کند بشه، می‌تونه نصف بارش بارون توی قسمت‌هایی از جنگل‌های بارونی، مثل آمازون رو کم کنه! یعنی کم‌آبی و خشکسالی اساسی. این همون چیزی بود که توی یه تحقیق خیلی جدید توی مجله Nature گفتن.
اصلا AMOC چیه و چرا مهمه؟ این جریان شامل Gulf Stream هم میشه (اون جریان معروف که آب گرم رو از استوا به سمت شمال میبره) و باعث میشه آب و هوای دو طرف اقیانوس اطلس حدود ۵ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر بمونه. یعنی زندگی، کشاورزی و همه‌چی بهش وابسته‌اس. نقش AMOC درست مثل یه کمربند نقاله‌ایه که مواد مغذی، اکسیژن و گرما رو از جنوب به شمال میبره و آب سرد رو هم برمی‌گردونه پایین. خلاصه حسابی توی تعادل آب و هوای زمین نقش داره.
حالا این جریان قراره کند بشه؟ پژوهشگرها بررسی کردن و متوجه شدن اخیراً سرعتش کم شده. حتی بعضی تحقیقات میگن شاید همین قرن حاضر واقعا جریان قطع بشه! اگه این جریان کامل از کار بیفته، اثراتش ممکنه واقعا فاجعه‌بار و برگشت‌ناپذیر باشه — از سرمای شدید اروپا گرفته تا کلی طوفان و تغییرات عجیب‌غریب توی استوا و مناطق گرمسیری.
نکته جالب اینه که پژوهشگرا برای فهمیدن این قضیه، داده‌های ۱۷ هزار سال پیش رو بررسی کردن! اونا ته‌نشین‌های توی دریاچه‌ها، غارها و حتی اعماق دریا رو بیرون کشیدن — چون اینا شواهد بارندگی‌های گذشته توشون مونده — بعدشم این اطلاعات رو توی مدل‌های آب و هوایی وارد کردن تا ببینن قدیما چی شده و ممکنه تو آینده چی پیش بیاد. نتیجه چی شد؟ اگه AMOC یه مقدار قابل توجهی ضعیف بشه، دمای اقیانوس اطلس شمالی و دریای کارائیب خنک‌تر میشه؛ در نتیجه بارندگی توی منطقه‌ی آمازون و بخش‌هایی از کمربند جنگل‌های بارانی ممکنه تا ۴۰ درصد کم بشه! تصور کن، یه منطقه که همیشه پربارون و سرسبزه ناگهان با خشکسالی جدی روبرو بشه.
حالا چرا این قضیه اینقدر خطرناکه؟ چون آمازون یه مخزن بزرگ کربنه — یعنی مقداری کربن تو خودش ذخیره داره که تقریباً برابر با دو سال انتشار گازهای گلخانه‌ای کل جهانه! اگه آمازون به خاطر خشکسالی از بین بره یا خشک بشه، اون همه کربن آزاد میشه میره توی جو و تغییر اقلیم رو شدیدتر می‌کنه. این یعنی یه «لوپ وحشیانه» یا همون چرخه منفی: تغییر اقلیم جریان رو کند می‌کنه، جریان کند بشه خشکسالی و نابودی جنگل رو میاره، جنگل بره دیگه کربن جذب نمی‌شه و هوا گرم‌تر میشه… و این داستان ادامه داره.
البته این حرفا قطعی نیست و هنوز دانشمندها سرش کلی بحث دارن، چون مدل‌های آب و هوایی تفاوت دارن. بعضیا میگن شاید لازم نباشه زیاد نگران باشیم، اما خیلی‌ها اعتقاد دارن همین نگرانی فعلی کافیه که همه‌ی دنیا رو به تحقیق و اقدام فوری وادار کنه.
جالب اینه که اثرات ضعیف‌شدن AMOC فقط خشکسالی توی آمازون نیست. ممکنه توی اروپا باعث سرمای شدید و حتی طوفان‌های عجیب بشه. شاید حتی آب و هوای بعضی مناطق رو به کل تغییر بده. یعنی جاهایی که الان میشناسی رو در چند دهه آینده نشه تشخیص داد!
حالا سوال اینه: امیدی هست؟ دانشمندها میگن بله، هنوز آخر دنیا نشده! بعیده AMOC کامل نابود بشه، اما باید جلوی سرعت کند شدنش رو همین الان بگیریم و آموزش سبز، انرژی پاک و کاهش انتشارات کربن رو جدی بگیریم. مثل حرف قشنگ آقای پدرو دی‌نزیو (سرپرست این تحقیق): «اگه توی یه چاله افتادی، بهترین کار اینه که دیگه بیشتر نکنی!»
در کل، داستان AMOC و کُند شدنش فقط یکی دیگه از هشدارهای جدیه که میگه باید هرچه سریع‌تر تغییر اقلیم و انتشار گازهای گلخانه‌ای رو جدی بگیریم. اگه الان کاری نکنیم، جنگل‌هایی که فکر می‌کنیم همیشه بودن و خواهند بود، ممکنه تا چند سال دیگه به خاطر یک جریان اقیانوسی نصفه‌جون، خشک بشن! پس از الان باید جدی بگیریم و حواسمون به این کمربند نقاله غول‌پیکر توی اعماق اطلس باشه.
این یه داستان هیجان‌انگیز آب و هوایی بود، ولی آخرش دست خودمونه که آخرش چی پیش بیاد. اگه ایده یا سؤالی درباره AMOC و اثراتش داشتی، حتما بپرس! 😊
منبع: +
