خب بچهها، امروز میخوام درباره یه موضوع جالب حرف بزنم: این داستان بازخورد زیستی و نورو فیدبک که این روزا تو روانشناسی ورزشی خیلی سر و صدا کرده، واقعاً فایده داره یا نه؟ بیاید با هم قضیه رو ریز بشکافیم!
اول از همه، اگه برات سوال شده چی هستن این دو تا، بیذار توضیح بدم: بازخورد زیستی یا Biofeedback یعنی از دستگاههایی استفاده میکنن که یه سری سیگنال بدن مثل ضربان قلب یا میزان عرق بدن رو اندازه میگیرن و همزمان اینا رو به خود آدم نشون میدن. اینطوری شخص یاد میگیره خودش رو کنترل کنه و آرومتر یا متمرکزتر بشه. نوروفیدبک هم تقریباً همینه، منتها با مغز سر و کار داره. یعنی نشونت میده امواج مغزت چجوریان و تمرین میگیری که اونا رو بهتر تنظیم کنی. خلاصه ابزارای باحالی هستن واسه بهبود عملکرد ذهن و بدن!
حالا قضیه چیه؟ یه گروه محقق اومدن یه کار حسابی انجام دادن و اونم این بوده که کل تحقیقات مهم و درستدرمون (که بهشون میگن RCT یا همون آزمایشای کنترلشده تصادفی) درباره تأثیر این روشها روی ورزشکارا رو جمع کردن تا ببینن ماجرا واقعاً چیه. اونا از ۸ تا پایگاه اطلاعاتی خفن استفاده کردن، یعنی واقعاً چیزی رو از قلم ننداختن. توی انتخاب مقالههای درست هم از ASReview استفاده کردن (این یه مدل هوش مصنوعی باحاله که کمک میکنه مقالههای مرتبط رو از بقیه جدا کنین)، بعدش هم از قوانین SAFE و نرمافزار Covidence برای بررسی دقیقتر کمک گرفتن.
برای ارزیابی کیفیت مطالعهها هم سراغ راهنمای کوکرین رفتن (Cochrane guidance یه منبع معتبر واسه رد کردن یا پذیرفتن نتایج تحقیقاته)، و مطمئن شدن که نتایج واقعا معتبره. اینا بعدش با روش GRADE (یعنی یه سیستم امتیازدهی واسه میزان اطمینان به شواهد علمی) بهش نمره دادن.
نتیجه بالاخره چی شد؟ ۴۱ تا تحقیق معتبر پیدا کردن که شرایطشون با تحقیقشون جور درمیومد. حالا میانگین تأثیر این تمرینها رو برای چند تا زمینه مهم چک کردن:
- بهداشت روان ورزشکارا: به طور میانگین این روشها اثر مثبت داشتن؛ عددش هم به زبان علمی معادل ۰.۷۶ شد (حالا شاید این عدد گیجت کنه؛ توی پژوهشها هرچی این عدد بالاتر باشه یعنی اثر قویتره).
- عملکرد ورزشی: اینجا هم عدد ۰.۸۸ رو ثبت کردن؛ یعنی تقریباً یه سر و گردن بالاتر شدن نسبت به قبل.
- عملکرد شناختی (یعنی همون کارای مثل تمرکز، تصمیمگیری و کار کردن مغز): باز هم عدد بالا بود، ۰.۸۱.
پس تا اینجای کار همهچی داره میگه این تکنیکها هم رو ذهن و روان ورزشکار خوب جواب میده، هم رو کار و تمرینشون و هم حتی روی کیفیت عملکرد مغزیشون.
ولی خب همیشه یه اما وجود داره! خودشون هم گفتن که چون تحقیقها اندازه نمونههاش بعضاً کم بوده یا روشهاشون با هم فرق داشته، بهتره تحقیقهای جدیدتر و دقیقتر انجام بشه تا بشه با قطعیت بیشتری حرف زد.
آخرش هم ثبتشون رو توی PROSPERO اعلام کردن (این یه سایت رسمی واسه اطلاعرسانی تحقیقات مروری تو دنیا است، یعنی کارشون حسابی معتبره).
خلاصه چی شد؟ اگه ورزشکاری یا کارایی ذهنی برات مهمه، بد نیست یه نیمنگاهی به بازخورد زیستی و نورو فیدبک بندازی، چون به احتمال خیلی قوی بتونه بهت کمک کنه هم ذهن و هم بدنت رو تو بهترین حالت بیاری! ولی فراموش نکن، هنوز باید تحقیقات بیشتری انجام بشه تا مطمئنتر بشیم. هر سوال داشتی در خدمتم رفقا!
منبع: +
