حالا بیا با هم بریم یه سفر عجیب به ۴۰۰۰ سال پیش، یعنی دوران عصر برنز تو تایلند. یه خبر باحال به گوشم رسیده: یه سری محقق از دانشگاه Chiang Mai تایلند روی دندون افراد قدیمی کار کردن و فهمیدن که ملت اون موقع هم عشق بتل‌نات داشتن! راستی، بتل‌نات یا همون “فوفل” یه دونه خوراکی جنجالیه: مردم تو جنوب شرق آسیا می‌خورن که سرحال شن، انرژی بگیرن و گاهی حتی حس خوبی تجربه کنن (یه جورایی مثل یه نوشیدنی انرژی‌زا، ولی طبیعی!).
چی کشف کردن؟ محقق‌ها اومدن جرم دندون (یعنی اون لایه سفت و زرد یا سفید که بعد یه مدت رو دندون می‌شینه و با مسواک معمولی پاک نمی‌شه) رو بررسی کردن. این جرم دندون در واقع یه جور پازل بزرگ از زندگی مردم قدیمیه، چون خیلی چیزا رو تو خودش نگه می‌داره. تو یه سایت باستانی به اسم Nong Ratchawat تو وسط تایلند، دندونای ۶ نفر رو برداشتن و جرم‌شونو آنالیز کردن. جالبه بدونی که این جرم دندون مثل یه قفسه شیشه‌ای قدیمی کار می‌کنه که تاریخ رو تو خودش نگه داشته!
دکتر Piyawit Moonkham (اولین نویسنده مقاله) گفت: «ما آثار گیاهی رو توی جرم دندون یکی از این افراد پیدا کردیم و نشون می‌ده اینا ۴۰۰۰ سال پیش بتل می‌زدن.» بعد دکتر Shannon Tushingham از California Academy of Sciences هم گفت: «تو واقعیت، ما راهی پیدا کردیم که چیزایی که تا الان نامرئی بودن رو مرئی کنیم و رفتارها و عادت‌های ۴۰۰۰ سال پیش رو کشف کنیم.»
حالا این بتل‌نات دقیقاً چیه؟ معمولاً مردم دونه بتل رو با آهک (lime paste یعنی یه جور خمیر کلسیمی)، برگ “Piper betel” (یه نوع برگ گیاهی خاص که مخصوص همین کاره)، پوسته‌ی یه درخت به اسم Senegalia catechu و گاهی هم تنباکو قاطی می‌کردن و بعد می‌جویدن. تازه این ترکیب اونطوری جویده می‌شده که چندتا ماده شیمیایی خاص تو دهن آزاد می‌شده، مثل arecoline و arecaidine — اینا مواد طبیعی توی بتل هستن که باعث سرخوشی می‌شن و یه اثر فیزیکی خاص دارن (مثلاً ضربان قلب رو بیشتر می‌کنن و طرف رو هشیارتر).
تا اینجا فکر می‌کردیم نشونه‌ی مصرف بتل فقط همون دندونای لک‌دار قدیمیه (معمولاً دندون فردایی بتل‌زن تیره، مایل به قرمز یا حتی سیاه می‌شه)، ولی اینا تو یکی از دندون‌های اون سایت رنگ خاصی ندیدن. یعنی فقط جرم دندونه که حقیقت رو لو داده! این احتمال هم هست که یا روش مصرف‌شون فرق می‌کرده، یا اینکه ملت تمیز کردن دندونشون تو اون دوران روش خاصی داشته (یعنی شاید فکر نکنید فقط ما دنبال سفیدکردن دندون بودیم!)، یا اینکه زمینه‌ی لکه‌ها بعد ۴۰۰۰ سال پاک شده. خلاصه خیلی دنیای جالبیه!
حالا چرا این کشف اینقدر مهمه؟ تا قبلش فقط توی سایت باستانی Duyong Cave تو فیلیپین دندونای لک‌دار پیدا کرده بودن و بر اساس اون حدس می‌زدن که مصرف بتل رواج داشته. اما این مدرک جدید اولین مدرک مستقیم شیمیاییه از مصرف بتل‌نات تو کل جنوب شرق آسیا.
البته تو اون سایت باستانی Nong Ratchawat فقط تو دندون یکی از اون شش نفری که بررسی کردن نشونه‌های بتل پیدا شد، ولی احتمالاً با تحقیقات بیشتر، در آینده شواهد بیشتری گیر میارن و می‌تونن در مورد رفتارای اجتماعی مردم اون موقع نتیجه‌های جالبتری بگیرن (مثلاً اینکه آیا مصرف بتل فقط یه کار خاص طبقه اجتماعی خاص بوده یا همه این کار رو می‌کردن). راستی، محقق‌ها گفتن این روش جرم دندون رو می‌شه برای سایت‌های دیگه هم امتحان کرد و فهمید مردم دیگه چه گیاه‌هایی مصرف می‌کردن یا چه عادت‌های جالبی داشتن.
الان دیگه همه می‌دونن جویدن بتل‌نات برای سلامتی اصلاً خوب نیست (دندون رو خراب می‌کنه، به لثه آسیب می‌زنه و تو طولانی مدت می‌تونه سرطان‌زا باشه)، ولی تو گذشته‌ها این کار احتمالاً خیلی مهم بوده و شاید حتی نماد فرهنگی یا اجتماعی خاص بوده.
در نهایت، نتیجه‌ها تو ژورنال Frontiers in Environmental Archaeology چاپ شده. اینم یکی دیگه از اون داستان‌هایی که نشون می‌ده چطور یه تیکه جرم دندون می‌تونه یه راز بزرگ رو از دل تاریخ بکشه بیرون و ما رو ببره تو دنیای عادت‌ها و باورهای ۴۰۰۰ سال قبل. چه باحال!
منبع: +
