خب بذار اول یه سوال مهم بپرسم: اگه کسی سرطان سر و گردن داشته باشه، فقط مشکل جسمیش دردسره؟ قطعاً نه! خیلی از این بیمارا با استرس، اضطراب و افسردگی درگیرن و اینا کلی روی کیفیت زندگیشون تاثیر داره. حالا بریم سراغ موضوع مقاله که یه بررسی کامل و جدی روی تاثیر یه روش درمانی معروف به اسم درمان شناختی رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy یا خلاصه‌ش CBT) بر این بیمارا انجام داده.
حالا شاید برات سوال بشه CBT چی هست؟ یه توضیح ساده: CBT یعنی یه نوع روان‌درمانیه که بهمون کمک می‌کنه افکار و رفتارامون رو بهتر بشناسیم و اگه لازم داشت اصلاحش کنیم؛ مثلاً وقتی دائم فکر منفی داریم یا راحت مضطرب میشیم، CBT راهکار می‌ده که این چرخه رو بشکنیم.
تحقیقات قبلی همیشه گفتن که CBT واسه مشکلات روانی بیماران سرطانی کلاً مفیده، ولی آیا واقعاً روی بیماران سرطان سر و گردن هم اثر داره یا نه؟ اینجا محقق‌ها‌ی باحال اومدن یه مرور خیلی دقیق رو مقالات علمی انجام دادن، از اون تیپ بررسی‌هایی که بهش می‌گن مرور سیستماتیک (Systematic review یعنی خلاصه و جمع‌بندی کلی مطالعات مختلف، معمولاً با روش‌های علمی خیلی دقیق که خطا توش کمتر باشه).
محقق‌ها واسه این تحقیق، کلی دیتابیس رو زیر و رو کردن (یعنی همه جا رو گشتن!)، ۱۱ تا دیتابیس مختلف رو از شروع کارشون تا اردیبهشت ۱۴۰۳ بررسی کردن و در نهایت کلاً ۶ تا مطالعه آزمایشی قوی (بهشون می‌گن Randomized Controlled Trial یا RCT، یعنی آزمایش‌هایی که شرکت‌کننده‌ها رو اتفاقی تو دو گروه تقسیم می‌کنن و مقایسه می‌کنن) رو انتخاب کردن. جمعاً این مقاله‌ها روی ۶۵۷ نفر انجام شده بودن.
حالا نتیجه چی شد؟ دو تا خبر داریم، یکی مثبت و یکی نه‌چندان هیجان‌انگیز:
۱. اثر روی اضطراب و افسردگی:
اون گروهی که CBT براشون اجرا شده بود، اضطراب و افسردگیشون به شکل قابل توجهی پایین‌تر اومده بود (SMD برای اضطراب: -0.61 و واسه افسردگی: -0.83). این اعداد یعنی تاثیر روشن و معناداری داره و احتمال خطا هم کمه. خلاصه: CBT به احتمال زیاد تو کاهش استرس و ناراحتی روحی بیماران سر و گردن کارش درسته!
۲. اثر روی کیفیت زندگی:
اما کیفیت زندگی (Quality of Life: یعنی کلیت حال جسمی، روحی و اجتماعی فرد بعد درمان یا زیر فشار بیماری) بهتر شده بود، ولی نه اون‌قدر که از نظر علمی مطمئن بشیم تاثیر اصلی از CBT بوده. عددش هم این بود: 0.56 و کلی فاصله اطمینان و آمار که نشون می‌داد تفاوت معنادار نیست. یعنی شاید تو بعضیا بهتر کنه ولی در کل اثرش ثابت شده نیست.
خلاصه‌ش؟ اگه کسی سرطان سر و گردن داره، احتمالاً CBT واسه کم کردن اضطراب و افسردگیش می‌تونه خیلی کمک کنه؛ ولی اگه امید داره با این روش کیفیت زندگیش کلاً متحول بشه، هنوز شواهد علمی کافی نیست.
البته یه نکته مهم هم هست. خود محقق‌ها گفتن علت اینکه تو مطالعات مختلف نتایج یکسان نبود، ممکنه به خاطر فرق برنامه‌های درمانی، تعداد بیماران کم یا زیاد، ابزارهایی که برای ارزیابی استفاده کردن و حتی شرایط اجتماعی محیط باشه.
در آخر هم خلاصه کردن که اگه قراره در آینده روی این موضوع تحقیق بشه، خیلی بهتره مطالعات بزرگ‌تر و با طراحی دقیق‌تر (مثلاً چند مرکز مختلف با هم کار کنن، تعداد بیمارای بیشتری شرکت کنن و همه‌چی اصولی باشه) اجرا بشه تا نتیجه‌ها دقیق‌تر و قابل تعمیم‌تر باشه.
اگه کنجکاوی اطلاعات بیشتر بخونی یا اصل این تحقیق رو نگاه کنی، می‌تونی بری سراغ این کد ثبت: CRD42024583519 توی سایت PROSPERO که مخصوص ثبت مرورهای سیستماتیکه!
در کل حرف آخر: اگه خودت یا اطرافیانت با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنین، بدونین که روش CBT برای حال روحی واقعاً پیشنهاد میشه. بازم جای کار برای بهتر شدن هست ولی امیدواری بد نیست!
منبع: +
