کشف منبع انرژی مخفی تو سیاره کوتوله سرس؛ شاید زمانی حیات بیگانه داشته!

تا حالا چیزی در مورد سرس شنیدی؟ سرس (Ceres) نزدیک‌ترین سیاره کوتوله به زمینه و تو کمربند بین مریخ و مشتری جا خوش کرده. اگه بدونی تقریباً یه چهارم اندازه ماه‌مونه، شاید فکر کنی چیز خیلی خاصی نیست، ولی واقعاً پر از ماجرای جالبه. این کوچولو نه سیاره حساب میشه، نه یه تیکه سنگ ساده، اما انقدر بزرگه که تو دسته سیاره‌های کوتوله قرار گرفته؛ چیزی مثل پلوتو (که تو 2006 سیاره بودنش رو از دست داد!).

حالا چرا الان همه راجع‌به سرس حرف میزنن؟ چون ناسا یه تحقیق جدید داده بیرون که میگه ممکن بوده سرس یه زمانی یه «منبع انرژی» خیلی خاص تو دل خودش داشته باشه، اونم از نوعی که احتمالاً تونسته شرایط رشد موجودات زنده رو تو اقیانوس مخفیش به وجود بیاره! منبع انرژی اینجا یعنی یه جور سوخت یا حرارت که بتونه آب رو گرم نگه داره یا واکنش‌های شیمیایی لازم برای شکل گرفتن زندگی رو راه بندازه.

در سال‌های اخیر، محقق‌ها به کمک سفینه Dawn ناسا – که از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ دور سرس می‌چرخید و زیر و روش کرد – کلی چیز کشف کردن. مثلاً متوجه شدن نشونه‌هایی از آب و مواد معدنی شور روی سطح یخی سرس وجود داره. خب، این یعنی احتمالاً زیر سطحش یه مخزن بزرگ آب شوره که می‌تونه ترکیبات آلی (یعنی کربن‌دار، همونایی که تو همه موجودات زنده زمینی هست) رو هم تو خودش جا داده باشه.

قبل‌ترها همه فکر می‌کردن حیات تو سرس خیلی بعیده، چون انگار هیچ سوخت و انرژی‌ای اون زیر پیدا نمی‌شد. اما یه گروه از پژوهشگرا توی مقاله‌ای که ۲۰ آگوست توی مجله Science Advances چاپ شده، اومدن نشون دادن اشتباه می‌کردیم!

این گروه مدل‌های کامپیوتری بر اساس داده‌های Dawn ساختن و فهمیدن هسته سرس قبلاً کلی انرژی به شکل گرما از خودش خارج می‌کرده. تازه این ترکیب رادیواکتیو بوده! یعنی ایزوتوپ‌های رادیواکتیو تو دل سنگ‌ها آدم‌گرایی می‌کردن و آروم آروم تجزیه می‌شدن و کلی گرما پس می‌دادن. (ایزوتوپ رادیواکتیو یعنی اتم خاصی که ناپایداره و همین که تجزیه میشه، انرژی آزاد میکنه.) این روند تقریباً نیم تا دو میلیارد سال بعد از تشکیل سرس – حدود ۴.۶ میلیارد سال قبل – ادامه داشته و هسته رو به دمای حدود ۲۸۰ درجه سانتی‌گراد رسونده بوده!

حالا این قضیه چیه؟ دانشمندها میگن همین گرما احتمالاً توی اقیانوس زیرزمینی سرس باعث یه سری فواره‌های داغ شده – شبیه چیزایی که ته اقیانوس‌های زمین داریم و بهش میگن “hydrothermal vent” (یا جریان‌های حرارتی زیر آب – همون جایی که تو عمق دریا کلی آب داغ و مواد معدنی بیرون می‌زنه و غذای حسابی برای میکروب‌ها میشه). یعنی اگه حیات میکروسکوپی یا بیگانه توی سرس جایی رشد کرده باشه، به لطف همین منبع انرژی مخفی بوده!

جالب اینجاست که سرس تنها سیاره کوتوله‌ایه که تو منظومه شمسی داخلی زندگی می‌کنه؛ بقیه مثل Haumea ،Makemake و Eris کلی دورترن و فراتر از نپتون قرار دارن. خود این نشون میده سرس وضعیت خاص‌تری داره و برای دانشمندها خیلی کنجکاوی‌برانگیزه.

ساموئل کورویل، نویسنده اصلی این تحقیق و متخصص سیارات (کسی که زندگی و تغییرات اجرام فضایی رو بررسی می‌کنه)، بهمون میگه که کشف این مدل سیستم حرارتی گذشته می‌تونه سرنخ قوی‌ای باشه برای اینکه جاهای دیگه منظومه مثلاً قمرهای زحل (انسلادوس، تایتان) یا مشتری (اروپا، گانیمد) هم شاید بتونن حیات داشته باشن. چون همین مدل از فواره‌های داغ یا انرژی زیرزمینی رو سیارات دیگه هم داریم فرض می‌گیریم.

البته یه نکته تلخ هم هست. هسته سرس از حدود ۲.۵ میلیارد سال پیش دیگه خاموش شده و خبری از اون انرژی نیست. یعنی اگه روزی موجود زنده‌ای اونجا بوده باشه، احتمالاً یخ زده و از بین رفته و الان دیگه شانسی برای حیات نداره. اما همین کشف نشون میده که حتی توی دنیای کوچولویی مثل سرس، زمانی شرایط لازم واسه زندگی بین کهکشانی ممکن بوده! اگه به فضا و حیات بیگانه علاقه داری، حالا برای سرس حتماً یه جای مخصوص تو ذهنت باز کن.

خلاصه که دنیای کوچیک‌ها هم پر رمز و رازه. شاید روزی کلی چیز جدید دیگه هم کشف کنیم و دنیای علم رو به هم بریزیم!

منبع: +