تا حالا فکر کردی اگه هواپیماهای نظامی بتونن خودشون رو از چشم رادارهای دشمن قایم کنن چی میشه؟ تازه توی چین یک پیشرفت حسابی رخ داده که همین کارو ممکن کرده! راجع به یه رادار فوق پیشرفته با کمک هوش مصنوعی حرف می‌زنیم که کل داستان‌های قبلی رو به هم زده.
⏩ ماجرا از اونجایی شروع میشه که طبق گزارش‌ها، چینی‌ها روی یه هواپیمای نظامی (که اسمش رو هنوز لو ندادن!)، یه رادار به شدت هوشمند نصب کردن که تقریباً هیچ وقت هدف رو گم نمی‌کرد، حتی وقتی که با قوی‌ترین سیستم‌های اخلال‌گر مواجه میشد.
اخلال‌گر یعنی سیستم‌هایی که کارشون اینه که سنسورها رو اذیت کنن، سیگنال‌ها رو به هم بریزن یا حتی رادار رو کور کنن تا نشه هدف رو دنبال کرد.
قبلاً رادارهای معمولی تو همچین شرایطی تقریباً ۲۵٪ مواقع هدف رو از دست می‌دادن، اما این رادار جدید با کمک AI (هوش مصنوعی که خودش یاد می‌گیره و تصمیم می‌گیره)، تونسته نرخ شناسایی رو تقریباً کامل کنه! این یعنی یه انقلاب تو “جنگ الکترونیک”! (جنگ الکترونیک یعنی تقابل بین تجهیزات راداری، اخلال‌گرها و اقدامات ضدجنگ الکترونیکی توی میدون نبرد که به جای فیزیکی، سرِ سیگنال جنگ درمی‌گیرن.)
🔍 دانشمندهای مؤسسه رادار نانجینگ چین مدعی شدن که تونستن یکی از بزرگ‌ترین مشکلات رادارهای هوایی رو حل کنن. بر اساس مقاله‌ای که تو مجله “Informatisation Research” چاپ شده، استمرار ردیابی اهداف توسط رادارها از ۷۰-۸۰٪ قبلی رسیده به بالای ۹۹٪! یعنی دیگه تقریباً هیچ فرصتی به دشمن داده نمیشه.
تا پیش از این، بدنه و امکانات هواپیماها همیشه محدودیت داشتن؛ جا و انرژی محدود داشتی، به همین خاطر ادغام هوش مصنوعی با رادارها خیلی سخت بود. اما تو آزمایش جدید به نظر میاد دیگه این مشکلات حل شدن و قراره هواپیماها حسابی “باهوش” بشن!
🔄 بریم سراغ قابلیت خفن رادار جدید: این رادار موقع برخورد با اخلال، سریع واکنش نشون میده و فرکانس یا حتی جهت پرتوی خودش رو عوض می‌کنه. اصلاً یه جوری طراحی شده که توی همون لحظه (در حد چند هزارم ثانیه!) خودش رو با شرایط نیروهای دشمن هماهنگ می‌کنه تا ردیابی رو از دست نده.
فرکانس یعنی تعداد نوسان سیگنالاد توی یه ثانیه. تغییر جهت پرتوی رادار هم یعنی رادار همزمان می‌تونه زیر نظر داشته باشه از کجا بیشتر داره اذیت میشه و هم سریع مسیرش رو عوض کنه.
چینی‌ها تصمیم گرفتن به جای استفاده از “مدل‌های زبانی بزرگ” (Large Language Models یا LLMs – مثل ChatGPT ولی برای رادار)، از الگوریتم‌های یادگیری ماشین سنتی استفاده کنن، چون هم قابل کنترل‌تر هست و هم خطاش کمتره. الگوریتم یادگیری ماشین یعنی روش‌هایی تو هوش مصنوعی که خودشون از داده‌ها الگو پیدا می‌کنن و می‌تونن پیش‌بینی کنن.
👩🔬 یه نکته جالب دیگه تو مقاله اینه که توی هواپیماهای بدون سرنشین یا درون‌ها، چینی‌ها از همین مدل‌های پیشرفته LLM استفاده کردن تا بتونن به طور مستقل سیگنال‌ها رو تحلیل کنن و اخلالگری انجام بدن. اما روی هواپیماهای سرنشین‌دار برای اطمینان خاطر و قابل پیش‌بینی بودن بیشتر، به سمت مدل‌های سنتی رفتن که همه مراحلش هم حسابی تست و اعتبارسنجی شده.
یه جورایی میشه گفت دارن بین امنیت خلبانا و قدرت الگوریتم‌ها توازن ایجاد می‌کنن. دوست دارن سیستم همیشه سریع و بدون اشتباه عمل کنه؛ چون توی میدان جنگ، خطا یعنی فاجعه.
به گفته کارشناسا، اگه این رادارهای هوشمند تو عمل هم همین قدر خوب باشن، احتمالاً سلطه الکترونیکی چین تو منطقه رو تثبیت می‌کنن. جالب اینجاست که تأثیر این فناوری فقط تو میدون جنگ نیست. تو پروژه‌های کلان مثل شهرهای هوشمند (Smart City)، که کلی دستگاه مختلف با هم کار می‌کنن، شلوغی طیف الکترومغناطیسی (یه جور شلوغی سیگنال‌های رادیویی توی شهر) می‌تونه باعث اختلال تو کار وسایل بشه. این رادارها می‌تونن حتی مشکل تداخل سیگنالا رو هم هوشمندانه مدیریت کنن.
در کل، چین داره دنیای رادار و کاربرد هوش مصنوعی رو وارد یه عصر جدید می‌کنه؛ عصری که دیگه قایم‌موشک‌بازی فقط تو زمین نیست، بلکه تو موج‌ها و سیگنال‌ها هم شروع شده. ببینیم بقیه کشورها چجوری پاسخ میدن!
منبع: +
