اگه ازم بپرسی چند سال پیش اوضاع هوش مصنوعی تو دانشگاه‌های چین چطور بوده، باید بگم: اوضاع عجیب بود! مثلاً تا همین ۲ سال پیش، مثلاً Lorraine He که الان دانشجوی حقوقه، بهش می‌گفتن سر تمرین‌ها سراغ AI نرو. اون موقع ChatGPT فیلتر بود و بچه‌ها باید از سایت‌های غیرمجاز یا از طریق فروشنده‌ها نسخه‌های آینه‌ای (یه نسخه کپی‌شده از سایت اصلی) می‌خریدن! استفاده کردنش شایع بود، ولی بیشتر با چشم‌پوشی قبول می‌کردن، تا اینکه رسماً حمایت کنن.
ولی الان اوضاع کلاً عوض شده. استادا که قبلاً هی اخطار می‌دادن از AI استفاده نکنید، الان خودشون تشویق می‌کنن که برید سراغش؛ فقط باید درست و اصولی کار کنی. خیلی باحاله نه؟
یه انقلاب آروم تو دانشگاه‌های چین در جریانه. طبق پژوهش موسسه Mycos که کارش تحقیق درباره آموزش عالی تو چینه، این روزا تقریباً «همه» دانشجوها و اساتید دانشگاه از ابزار AI مولد (Generative AI یعنی همون هوش مصنوعی‌هایی که خودشون تولید محتوا می‌کنن، مثلاً متن می‌نویسن یا تصویر می‌سازن) استفاده می‌کنن! فقط ۱٪ گفتن که اصلاً از AI استفاده نکردن. تقریباً ۶۰٪ گفتن حسابی همیشه ازش استفاده می‌کنن، یعنی هر روز یا هفته‌ای چند بار.
این در حالی‌یه که تو غرب (مثلاً آمریکا یا بریتانیا)، خیلی از معلم‌ها و استادا هنوز با دیده تهدید بهش نگاه می‌کنن و دنبال محدود کردنشن! برای خیلی‌های اونجا دغدغه اینه که نکنه تقلب زیاد بشه. اما تو چین، داستان عوض شده: بیشتر نگاهشون اینه که هوش مصنوعی یه مهارته که باید هر چی زودتر یادش بگیرن. واسه همین بهش فُرصت می‌دن و حتی افتخار می‌کنن که مدل‌های ساخت چین (مثلاً DeepSeek که یه مدل هوش مصنوعی مثل ChatGPT ولی چینیه) جهانی شده و مایه غرور ملی شده!
توی افکار عمومی هم اختلاف فرهنگی بیشتر معلوم میشه. یه گزارش از دانشگاه استنفورد آمریکا نشون میده ۸۰٪ چینی‌ها از سرویس‌های جدید AI «هیجان‌زده» هستن ولی تو آمریکا این عدد فقط ۳۵٪ ـه و تو بریتانیا هم ۳۸٪.
البته این دیدگاه از پیشینه قوی میاد؛ آقای Fang Kecheng، استاد ارتباطات، می‌گه: چینیا از دهه ۸۰ میلادی (زمان دنگ شیائوپینگ، یکی از رهبران مشهور چین) همیشه فناوری رو عامل پیشرفت کشور می‌دونستن و می‌گفتن «علم و فناوری نیروهای اصلی تولید هستن».
حالا چطوری دانشگاه‌ها دارن از هوش مصنوعی استفاده می‌کنن؟
تو کلاس‌ها مثلاً استاد Liu Bingyu که تو دانشگاه علوم سیاسی و حقوق چین درس میده، می‌گه: «هوش مصنوعی می‌تونه نقش استاد راهنما، مشاور ایده‌پردازی، منشی، حتی مخالف‌خونی رو داشته باشه!» امسال یه جلسه کامل رو به آموزش کار با AI اختصاص داده، چون دانشگاهشون می‌خواد دانشجوها با «اعتماد به نفس» ازش استفاده کنن، ولی مسئولانه باشه.
استاد Liu به دانشجوها توصیه می‌کنه با هوش مصنوعی برن سراغ نوشتن مقاله، جمع‌بندی مطالب، کشیدن نمودار، مرتب کردن ایده‌ها، خلاصه کمک به بهتر فکر کردن و نوشتن. حتی براشون اسلاید درست کرده جایی که مثال‌های خوب و بد برای «پرامپت» (Prompt یعنی همون دستور یا سوالی که از هوش مصنوعی می‌پرسی) گذاشته و می‌گه: «هوش مصنوعی قرار نیست جای قضاوت انسانی رو بگیره. ورودی خوب و سوال هوشمند جواب خوب میده، وگرنه…»
داستان فقط یه استاد یا دانشگاه خاص نیست. MIT Technology Review رفته و سیاست‌های ۴۶ تا از بهترین دانشگاه‌های چین رو بررسی کرده و فهمیده تقریباً همه‌شون توی همین یکی دو سال اخیر کلاس‌های درس عمومی AI، رشته‌های جدید مرتبط با هوش مصنوعی و دوره‌هایی برای ارتقای سواد دیجیتال دانشجوها گذاشتن. مثلاً دانشگاه Tsinghua (خیلی معروفه تو چین)، داره یه دانشکده جدید برای آموزش پایه AI همراه با رشته‌های دیگه مثل زیست، بهداشت، علوم پایه یا انسانی راه می‌ندازه.
بزرگ‌ترین دانشگاه‌ها (مثلاً Remin و Nanjing و Fudan) هم کلاس‌های هوش مصنوعی رو برای همه دانشجوها باز کردن، نه فقط دانشجوهای علوم کامپیوتر. از ۲۰۲۴ هم دانشگاه Zhejiang درس اجباری AI رو برای همه دانشجوها گذاشته – هر رشته‌ای باشی باید پاسش کنی!
حتی رئیس دانشگاه Renmin گفته: «هوش مصنوعی برای علوم انسانی و اجتماعی یه فرصت بی‌سابقه‌ست. به نظرم نه تهدیده، بلکه می‌تونه کارهای بزرگی رو تو این رشته‌ها رقم بزنه».
این حرکت، نشون میده که دولت هم دنبال جدی بودن تو بحث AIـه. مثلاً تو آوریل ۲۰۲۵ وزارت آموزش و پرورش چین یه سیاست ملی اعلام کرد که می‌خواد تو کل سیستم آموزشی، آموزش “AI+” رو راه بندازه. یعنی چی؟ هدفش اینه که دانش‌آموزها و دانشجوها تفکر انتقادی، مهارت دیجیتال و توانایی‌های واقعی برای دنیای جدید رو یاد بگیرن. حتی امسال شهرداری پکن دستور داد که از مدرسه تا دانشگاه، آموزش AI باید اجباری شه.
اما یه چیزی که هنوز دغدغه‌ست اینه که یه عده با هوش مصنوعی راحت کار می‌کنن و کاملاً واردن، یه عده دیگه مونده‌ن چی به چیه! استاد Fang می‌گه: با آموزش رسمی و جدی هوش مصنوعی میشه این فاصله رو کم کرد.
حالا که بحث مدل‌های خارجی مثل ChatGPT و Claude (یه مدل شبیه ChatGPT که Anthropic ساخته) تو چین فیلتره، کم کم دانشگاه‌های چین نسخه‌های خودشون رو آوردن: مدل DeepSeek رو روی سرورهای دانشگاهی نصب کردن. این نسخه‌های داخلی که بهشون می‌گن «نسخه خون-کامل» (full-blood version)، قابلیت‌هاش خیلی بازتره: مثلاً گفت‌وگوی نامحدود، کار با متن‌های بلند، راحت به سؤالا جواب میده و دنگ و فنگ نسخه‌های بیرونی رو نداره!
این کار شبیه اتفاقیه که تو غرب هم افتاده: مثلاً OpenAI (سازنده ChatGPT) به همه دانشجوهای آمریکایی و کانادایی رایگان ChatGPT Plus داده، یا Anthropic سرویس Claude رو با دانشگاه‌ها شریک شده. ولی تفاوتش اینه که تو چین خود دانشگاه‌ها پیشقدم شدن، نه شرکت‌های سازنده.
هدف اینه که دانشجوها بدون دردسر، رایگان و با آی‌دی دانشجویی به هوش مصنوعی دسترسی داشته باشن و همیشه آپدیت بمونن.
اما یه نکته جالب دیگه اینه که خود سواد کار با هوش مصنوعی، داره میشه یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها واسه موفقیت تحصیلی و حتی شغلی. مثلاً دو محقق، Yanyan Li و Meifang Zhuo از دانشگاه Warwick بریتانیا، تحقیق کردن که دانشجوها چطور با AI کار می‌کنن. اکثراً همه‌چی رو با آزمون و خطا و جست‌وجوی شخصی یاد گرفتن—یعنی آموزش کلاسیک خیلی در کار نبوده. خانم Li هم می‌گه: خیلی‌ها می‌دونن که خروجی هوش مصنوعی همیشه قابل اعتماد نیست و حتی براشون خیلی اضطراب ایجاد میشه چون مطمئن نیستن چطور درست ازش استفاده کنن.
از نظر Zhuo، نباید سعی کنیم استفاده از AI رو منع کنیم، بلکه باید بلد باشیم چطور «درست» ازش بهره ببریم تا بهتر یاد بگیریم و تفکر عمیق‌تر داشته باشیم.
این مسیر ولی یک‌شبه اتفاق نیفتاده. یکی از دانشجوهای دانشگاه عادی چین می‌گه: پارسال همکلاسیاش برای دسترسی به ChatGPT کلی پول می‌دادن و با فیلترشکن یا سایت‌های نیمه‌قانونی کار می‌کردن، ولی الان همه دارن راحت از DeepSeek و Doubao (باز هم مدل‌های چینی) استفاده می‌کنن؛ هم ارزون‌تره، هم به زبان چینی بهتر جواب میده و هیچ‌کس دیگه نگران ردیابی یا دردسر قانونی نیست!
با وجود این پیشرفت‌ها، هنوز هم خیلی از دانشجوها استرس دارن که نکنه اشتباهی از AI استفاده می‌کنن یا برن تو دردسر تقلب و غیراخلاقی بودن. حتی بازار غیررسمی درست شده که عده‌ای پول می‌گیرن تا متن دانشجوها رو طوری ادیت کنن که نرم‌افزارهای کشف AI نتونه تشخیص بده این متن با هوش مصنوعی نوشته شده یا نه! بعضیا واسه هر مقاله صدها یوان هزینه می‌کنن! این فضا باعث نشده گیجی و اضطراب کم شه، ولی تقریباً همگی می‌گن وقتی استادشون راهنمایی و سیاست واضح داره، کلی حالشون بهتره!
تازه حالا چون بازار کار چین رقابتی و اقتصادش هم این روزا کندتر شده، مهارت کار با AI شده یه برگ برنده بزرگ. Lorraine (همون دانشجوی حقوق) اخیراً رفته توی یه گروه آموزش مهارت‌های شغلی با هوش مصنوعی تا برای بازار کار آماده‌تر باشه. جالبه بدونی طبق یه گزارش، ۸۰٪ آگهی‌های کار برای فارغ‌التحصیل‌های جدید تو سال ۲۰۲۵ مهارت AI را جزو امتیازها حساب کردن! واسه همین حتی خود دانشجوها هم حس می‌کنن تسلط روی AI دیگه یه ترفند برای راحت‌تر درس خوندن نیست، بلکه یه نیاز اساسی برای پیدا کردن کاره.
خانم Zhuo خیلی قشنگ می‌گه: «باید دوباره فکر کنیم تعریف اثر اصیل یا همون کار اورجینال تو عصر هوش مصنوعی چیه. دانشگاه‌ها هم بهترین جا برای این گفت‌وگو هستن.»
خلاصه حرفم اینه: مرز بین تهدید بودن و فرصت بودن AI تو چین، داره کلاً پاک میشه و هر روز بیشتر شبیه یکی از ضروری‌ترین و طبیعی‌ترین ابزارهای درس و زندگی دانشجوها درمیاد.
منبع: +
