خب بچه‌ها بذارین براتون یه تحقیقی رو تعریف کنم که خیلی جالبه و اومده دقیق بررسی کرده چجوری دردهای مزمن تو آدم‌ها با ویژگی‌های مختلف اجتماعی پیشرفت می‌کنن و چه عواملی روی این مسیر تاثیر دارن. این تحقیق رو یه تیم باحال (Edwin Baldwin، Jin Zhou و بقیه بچه‌ها) انجام دادن و از داده‌های بزرگ یه پروژه بزرگ به اسم «All of Us Research Program» کمک گرفتن. این پروژه یه دیتابیس غولیه که اطلاعات بیماران زیادی از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۳ جمع کرده!
اول بگم که وقتی از “دردهای مزمن توام” یا COPC صحبت می‌کنیم، یعنی دردهایی که مدت‌هاست بمون چسبیدن و معمولاً چند مدلش با هم میان مثل کمردرد مزمن، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS)، یا فیبرومیالژیا. (یه توضیح کوچیک: مثلاً IBS یعنی روده‌ت یه جورایی خیلی حساسه و گاهی بی‌دلیل درد می‌گیره یا اذیتت می‌کنه). حالا نکته اینه که خیلی وقتا این دردها با بیماری‌های روانی مثل اضطراب و افسردگی همزمان میان، که بهشون تو این مقاله گفته شده «اختلالات روانی همراه».
چی کار کردن تو این پژوهش؟
اومدن یه سری گروه ساختن از نظر جنسیت (زن و مرد)، نژاد (مثل آفریقایی-آمریکایی یا همون سیاه‌پوست، سفیدپوست و غیره) و قومیت (یعنی مثلا لاتین یا غیره) و البته سطح درآمد افراد و بررسی کردن که تو هر گروه، این دردهای مزمن و بیماری‌های روانی چجوری به هم وصل می‌شن و از یکی به اون یکی پیش میرن. مثلاً ممکنه اول فقط کمردرد داشته باشی بعدش افسردگی بگیری، یا برعکس. مسیر این بیماری‌ها رو بهش میگن “پیشرفت بیماری یا progression”.
چجوری تحلیل کردن؟
با یه چیزی به اسم رگرسیون لجستیک (که ساده بخوام بگم، یه مدل آماری قویه که با عدد و رقم نشون میده چند درصد احتمال داره از یه بیماری به بیماری دیگه برسی و کدوم عوامل اینو بیشتر می‌کنن). البته حواسشون بوده که سن، جنسیت، نژاد و سطح درآمد رو هم لحاظ کنن که نتایج اشتباه درنیاد.
حالا نکات باحال و مهم:
– اگه سیاه‌پوست یا همون آفریقایی-آمریکایی باشی و یکی از دردهای مزمن رو داشته باشی، شانس اینکه به یکی از بقیه دردهای مزمن یا بیماری‌های روانی دیگه هم مبتلا شی، بیشتره. مثلاً کمردردت می‌تونه زیاد پیش بره و باعث IBS یا اختلالات عصبی مثل اضطراب و افسردگی هم بشه! یا حتی ممکنه یه بیماری عصبی بگیری بعدش بری سمت اضطراب یا افسردگی.
– تو خانم‌ها، اگه قبلاً اضطراب یا افسردگی داشتن، درصد بیشتری احتمال داره که بعداً به کمردرد مزمن دچار بشن. یعنی یه جورایی استرسی و غمی که دارن باعث فشار و درد جسمی هم میشه. (نکته دوستانه: پس روان و جسم واقعاً بهم وصلن!)
– بدترین وضعیت مال کساییه که سطح درآمد خانوار پایین دارن. خب، این گروه شدیداً در معرض این هستن که اگه یکی از این دردها رو بگیرن، راحت‌تر به یکی دیگه‌اش هم دچار بشن. مثلاً اگه IBS داری، به کمردرد مزمن بیشتر دچار میشی یا برعکس. جالبه، اگه قبلاً افسردگی یا اضطراب داشتی تو این گروه، احتمال اینکه به یکی از دردهای مزمن مبتلا شی هم بیشتر میشه.
– از همه مهم‌تر اینه که بین ۱۳۹ ترکیب بیماری که بررسی کردن، تو ۱۵ مسیر، تفاوت‌های خیلی جدی بین گروه‌های مختلف اجتماعی پیدا کردن! یعنی واقعاً این موضوع به جنسیت، نژاد و وضعیت مالی مربوطه.
حالا چرا این تحقیق مهمه؟
این اولین تحقیقیه که نشون داده وضعیت اجتماعی و اقتصادی و جنسیت و نژاد تا چه حدی می‌تونن بر روی اینکه کدوم دردها رو بگیری و چجوری پیشرفت کنن، اثر بذارن. یعنی اگه دکترها یا بیماران بدونن تو کدوم گروه هستن و این احتمالات رو بدونن، کنترل بیماری و پیشگیری خیلی بهتر انجام میشه؛ مثلاً کسی که ریسک بالاتری داره مراقبت بهتری بگیره یا پیشگیری بشه.
تهش دقت کنید: این نتایج یعنی برای مدیریت و پیش‌بینی دردهای مزمن (که واقعاً اذیت‌کنن و زندگی رو سخت می‌کنن)، باید حواسمون کاملاً باشه که کسی از چه قشر اجتماعی و اقتصادی میاد و چی کاره‌ست. اینم بگم که OR و p-value همون عددهایی هستن که نشون میدن این رابطه‌ها واقعیه یا شانسی دراومده. نکته حرفه‌ای برای کنجکاوها 😁
خلاصه، هر وقت دیدین یه بیماری تو یه گروه خاص بیشتر پیشرفت می‌کنه، بدونین فقط ژنتیکشون مقصر نیست؛ داستان زندگی، پول، نژاد و بقیه چیزها هم حسابی نقش دارن!
منبع: +
