چشم سائرون کیهانی: عکسی شگفت‌انگیز از نگاه مستقیم یک بلازار غول‌پیکر به زمین!

خب رفقا، امروز می‌خوام شما رو با یکی از عجیب‌ترین و باحال‌ترین عکس‌های فضایی آشنا کنم که تا حالا گرفته شده: بهش می‌گن «چشم سائرون»! (اسم سائرون همون ارباب تاریکی تو «ارباب حلقه‌ها» هست، دیگه حتما فیلمشو دیدین!)

ماجرا از این قراره که یه تیم از اخترشناسا، بعد از ۱۵ سال تلاش، بالاخره تونستن عکس خفن و واضحی از یه جت انرژی خیلی قوی بگیرن که داره مستقیماً به سمت زمین میاد. این جت از یه بلازار به اسم PKS 1424+240 بیرون زده. حالا بلازار چیه؟ بلازار در واقع نوعی کوازار هست؛ یعنی یه سیاهچاله ابرغول وسط یه کهکشان خیلی دور که می‌تونه جت‌های انرژی عظیم و بسیار پرقدرتی رو توی فضا شلیک کنه. این جت‌ها تقریباً با سرعت نور حرکت می‌کنن و پر از نور گاما و ایکس پرانرژی هستن. (گاما و ایکس  یعنی پرتوهای خیلی قوی که حتی از نور معمولی خیلی انرژی بیشتری دارن!)

ویژگی خاص بلازارها اینه که این جت‌ها تقریباً صاف و مستقیم به طرف ما هستن؛ یعنی اگه رو به زمین باشن، انگار دارن مستقیم چشم تو چشم با ما نگاه می‌کنن و به خاطر همین به طور باورنکردنی‌ای روشن‌تر از بقیه تظهر می‌کنن، تا جایی که حتی می‌تونن از خود کهکشونشون هم پرنورتر به نظر بیان! این چشم سائرون هم دقیقاً همینجوریه، چون جتش فقط ۰.۶ درجه با خط دید ما زاویه داره، یعنی عملاً مستقیم به ما نشونه گرفته.

این عکس شاهکار رو با ترکیب اطلاعات ۱۰ تا بشقاب‌ماهواره رادیویی توی سراسر آمریکا گرفتن. این سیستم پیشرفته رو VLBA می‌گن؛ یعنی “آرایه مبنای خیلی طولانی” که مشتی تلسکوپ رادیویی رو به هم وصل می‌کنه تا عکس‌های با جزئیات خیلی بالا بسازه.

عکسی که منتشر شده، ساختار مغناطیسی پیچیده جت رو نشون می‌ده؛ یه چیزی مثل حلقه مغناطیسی (یا به قول دانشمندا “میدان مغناطیسی توروئیدی”، یعنی حالتی شبیه دونات دور جت!) و این جت بزرگ مستقیماً به سمت ما داره میاد. یوری کوالِف، سرپرست تیم تحقیقاتی، تعریف کرده وقتی عکس رو بازسازی کردن، واقعاً از زیبایی و خاص بودنش شوکه شدن. به گفته خودش: «تا حالا همچین چیزی ندیده بودیم!»

حالا چرا عکس اینقدر خفن و روشن افتاده؟ چون اثرات تئوری نسبیت خاص اینشتین (یعنی همون که می‌گه سرعت اجسام بسته به ناظر فرق می‌کنه) باعث میشه که این جت حدوداً ۳۰ برابر پر نورتر از حالت عادی دیده بشه! این هم از عجایب جهان ماست.

جالب اینجاست که اسم «چشم سائرون» رو اولین بار این تیم رو این عکس گذاشتن، اما قبلاً هم دانشمندا یه آتشفشان زیرآبی تو اقیانوس هند و حتی یه ماهی پیرانا با دندون‌های انسان‌مانند توی آمازون رو اسمشونو گذاشته بودن چشم سائرون!

حالا بخش باحال‌تر ماجرا: این بلازار یه چیز خیلی عجیب رو تولید می‌کنه که بهش می‌گن نوترینو یا همون «ذرات شبح». نوترینوها ذرات فوق‌العاده ریز و سریع هستن که تقریباً هیچ وقت با ماده معمولی برهم‌کنش نمی‌کنن؛ یعنی هرثانیه تریلیون‌ها تا از اینا دارن از بدن ما رد میشن، بدون این که ما بفهمیم یا حتی احساسشون کنیم! (باور نمیشه، نه؟!) بلازار PKS 1424+240 پرنورترین منبع شناخته‌شده انتشار نوترینو تو دنیاست و اخترشناس‌ها سال‌هاست مونده بودن چطور این همه نوترینو ازش درمیاد؟

دانشمندا معتقدن دیدن ساختار مغناطیسی جت کمکشون کرده بفهمن چه خبره. گمونشون اینه که همین میدون مغناطیسی بلازار باعث میشه پروتون‌ها (ذرات مثبت هسته اتم) اونقدر شتاب بگیرن، که تبدیل به نوترینوهای پرانرژی میشن. البته هنوزم خیلی چیزها درباره‌شون ناواضحه و باید جت‌های شبیه این رو هم بیشتر بررسی کنن تا همه‌چی شفاف‌تر بشه.

یک نکته تاریخی هم بگم: این بلازار رو اولین بار تو دهه ۱۹۷۰ به عنوان منبع رادیویی پیدا کردن و اواخر دهه ۸۰ تازه فهمیدن بلازار هست و مستقیم رو به ماست!

خلاصه که این داستان، ترکیبیه از یک سیاهچاله غول‌پیکر تو یک کهکشان دور، جت پرانرژی با ساختار مغناطیسی خاص، نور گاما و ایکس، نوترینوهای شبح‌وار و یه عکس افسانه‌ای با کمک تکنولوژی فضایی خفن. علم همیشه شگفت‌انگیزه، نه؟

منبع: +