سرطان واقعاً یکی از اون بحران‌هایی هست که هنوزم آدم‌ها رو به‌چالش می‌کشه و خیلی‌ها رو هر ساله از ما می‌گیره، حتی با این همه پیشرفت پزشکی که تا حالا داشتیم. بعضی سرطان‌ها اگر زود بفهمی‌شون، شاید کارت راه بیفته؛ ولی یه سری دیگه هم هستن که باحال و حوصله هیچ نوع درمانی رو ندارن و به این راحتیا نمیذارن از شرشون خلاص شی!
بیاید با هم یه نگاه بندازیم به ۱۰ تا از کشنده‌ترین سرطان‌های دنیا – همون‌هایی که واقعا قربانی می‌گیرن و کلی آدمو گرفتار می‌کنن. هرکدوم‌شون یه داستان عجیب دارن، ولی اولین موردی که میخوام بگم:
۱. سرطان لوزالمعده (سرطان پانکراس)
این یکی رو بهش میگن
“قاتل خاموش” چون واقعاً آدم رو غافلگیر می‌کنه. سال ۱۷۰۰ میلادی یک دکتر ایتالیایی به اسم موگارنی برای اولین بار این سرطان رو توضیح داد و کلی هم پزشک رو سر کار گذاشت چون علائمش با یه بیماری دیگه به اسم پانکراتیت (یعنی التهاب لوزالمعده) قاطی میشه.
بدترین بخش ماجرا اینه که پنج سال بعد از تشخیصش فقط ۱۳٪ مریضا زنده می‌مونن. دلیلش هم اینه که تا بفهمی چه خبره، معمولاً سرطان پیشرفته شده! علائم؟ زردی پوست، درد شکم، یا کم شدن ناگهانی وزن. اضافه کن بهش سیگار کشیدن، چاقی و سابقه فامیلی که همه باعث میشن سرطان تیزتر پیش بره. جراحیش که به اسم ویپل شناخته میشه فقط برای یه تعداد محدود جواب میده.
۲. سرطان مجاری صفراوی داخل‌کبدی
بهش میگن «جعلی کبدی» چون کلی پزشک رو گمراه کرد تا فهمیدن یه نوع جداست! این سرطان توی مجاری صفراوی که توی کبد هست شکل می‌گیره. اسم علمی‌ش Cholangiocarcinoma هست (یعنی سرطان مجاری صفراوی). فقط ۸٪ از افراد، پنج سال بعدش زنده‌ان و معمولاً ۱-۲ نفر از هر صدهزار نفر درگیرش میشن.
بدی قضیه اینه که علائم مثل زردی، درد شکم، و خستگی وقتی که خیلی دیر شده خودشونو نشون میدن. کلاً زمان تو درمان این یکی خیلی مهمه!
۳. سرطان مری
این یکی رو بهش میگن «مشکل بلع»، چون مری همون لوله‌ایه که گلو رو به معده وصل می‌کنه. تو مصر سه هزار سال قبل هم حتی دربارش نوشتن ولی همیشه فکر می‌کردن فقط مشکل ساده بلعه!
پنج سال بعد از تشخیص فقط ۲۲٪ شانس زنده موندن دارن (اگه زود پیدا شه حتی تا ۴۹٪ میره بالا). سیگار و الکل تو آمریکا و رژیم غذایی تو آمریکا شمالی بیشتر مقصرن. این سرطان یواشکی کارشو می‌کنه و تا بفهمی، کار از کار گذشته!
۴. سرطان ریه
این یکی اصلاً غریبه نیست و بدجور رایجه. واقعاً قاتل شمارهٔ یک خیلی از کشورهاست. تا قبل از قرن بیستم، نادر بود تا اینکه سیگار و کارخانه‌ها مد شد!
الانم بیشتر به خاطر مواد مخدر و سیگار اتفاق میفته. نرخ بقا در پنج سالش حدود ۲۸٪ هست. البته با داروهای جدید، ایمونوتراپی (یعنی تقویت سیستم ایمنی بدن برای زدن به سرطان)، و درمان هدفمند اوضاع کمی بهتر شده، ولی همچنان آدمو اذیت می‌کنه.
۵. سرطان خون میلوییدی حاد (AML)
AML یعنی Acute Myeloid Leukemia؛ یکی از بدقلق‌ترین سرطان‌های خونی. در مغز استخوان تاثیر میذاره، جایی که خون ساخته میشه. سال ۱۸۴۷ یه آدم معروف به اسم رودلف ویرشوف اسم «لوکمی» رو روش گذاشت و پای این سرطان رو از همون موقع به تحقیقات پزشکی باز کرد.
در کل، فقط تقریبا ۳۰٪ از مبتلاها، پنج سال بعدش زنده می‌مونن. درمانش با شیمی‌درمانی و گاهی پیوند مغز استخوانه ولی پیشرفتش خیلی سریعه و احتمال زنده موندن تو سنین بالاتر کمتر هم میشه.
۶. سرطان مغز
سرطان مغز (یعنی اون تومورهایی که تو خود مغز رشد می‌کنن) هم خودش یه دنیای پیچیده‌ست. بقاش پنج ساله‌اش حدود ۳۳٪ هست. رودلف ویرشوف همین تومورهای مغز رو هم تو قرن ۱۹ کشف کرد.
علائمش بستگی داره کجای مغز باشه؛ مثلاً یکی ممکنه تو حرف زدن به مشکل بخوره، اون یکی تو حرکت دست‌وپا. همین باعث شده دسته‌بندیش سخت باشه. عمل جراحی معمولاً راه اول دفاعه ولی بعضی تومورها جاشون سخته و نمیشه بریدشون.
۷. سرطان معده
بهش میگن “بیماری جغرافیایی” چون تو هر نقطه جهان فرق داره. پنج سال بعدش ۳۸٪ شانس زنده موندن هست. اولین عمل موفق معده برای تومور رو یه پزشک آلمانی در سال ۱۸۷۹ انجام داد.
عوامل خطرش: عفونت‌ها، غذا، و سبک زندگی هستن و تو شرق آسیا و بعضی نقاط آمریکای جنوبی شایع‌تره. درمانش الان به عمل جراحی، شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و ایمنوتراپی (یعنی تقویت سیستم ایمنی) ربط داره.
۸. سرطان تخمدان
این یکی هم معروفه به «قاتل مزمنِ زنان» چون علائمش رو تابلو نمی‌کنه و وقتی خودش رو نشون میده که دیر شده. با اینکه کمتر از یک‌سوم سرطان‌های زنان رو شامل میشه ولی از همه کشنده‌تره.
نرخ بقای پنج سالش حدود ۵۲٪ هست ولی سن و مرحله بیماری فرق میذاره. ژن BRCA و داروهایی به اسم PARP inhibitor (یعنی داروهایی که جلوی ترمیم اشتباه DNA رو می‌گیرن) کمک بزرگی به درمان این بیماری کردن.
۹. سرطان حنجره
اسمش تو انگلیسی Laryngeal cancer هست؛ همون سرطان حنجره یا جعبه صدا. نرخ بقا تو پنج سالش ۶۲٪ هست که بین این لیست بالاترینه. وقتی روی تارهای صوتی باشه، قابل درمان‌تره. ولی پایین‌تر از اون یا روی خود تارها باشه، خیلی سخت درمان میشه. الان درمان‌ها خیلی پیشرفت کردن که حتی صدای آدم رو هم بشه حفظ کرد!
۱۰. سرطان کولورکتال (روده بزرگ و راست روده)
این سرطان بخش روده بزرگ و مقعد رو درگیر می‌کنه و خیلی شایعه؛ کلی آدم باهاش درگیرن. نرخ بقای پنج ساله، ۶۵٪ هست که نسبت به بقیه این فهرست بهتره – ولی چون اینقدر شایع و بی‌سروصدا میاد، جزو قاتلای جدیه.
مشکل اصلی اینه که پولیپ‌ها (یعنی توده‌های خیلی کوچیک تو روده) بی‌صدا می‌تونن سرطانی بشن. تا علامتش که مثلاً خون تو مدفوع یا کم‌خونی بیاد، معمولاً اوضاع جدیه. رژیم غذایی پرگوشت، چاقی، سیگار و سابقه خانوادگی از عوامل خطرش هستن. آزمایش کولونوسکوپی خیلی به تشخیص زودهنگام کمک کرده.
در مجموع، هرکدوم از این سرطان‌ها نشون میدن که چرا باید هم تو غربالگری جدی باشیم، هم سبک زندگی سالم داشته باشیم. درمان‌ها پیشرفت کردن اما هنوز زور بعضی سرطان‌ها از ما بیشتره!
اگه دوست داری راجع به هرکدوم از اینا بیشتر بدونی، حتماً یه سرچ بزن و علائم رو بیشتر بشناس؛ شاید یه روز بدرد خودت یا عزیزات خورد!
منبع: +
