بذارین یه موضوع جذاب براتون تعریف کنم: تا حالا شده شبا کمتر از حد معمول بخوابین و بعدش حس کنین شب بعد کلی خواب سنگین‌تر دارین؟ خب معلوم شد این فقط حس نیست، واقعاً بدن ما یه جوری خودش رو جبران می‌کنه! این قضیه رو محقق‌ها حسابی بررسی کردن.
یه تیم دانشمند (بالاجی گوپارجو، شارون راویندرن و مت بیانکی) اومدن توی یه مطالعه بزرگ (Apple Heart and Movement Study — یعنی همون پروژه سلامتی و حرکت اپل که کلی آدم توش اطلاعات سلامتی‌شون رو به اشتراک می‌ذارن) حدود ۴۴ هزار و ۵۰۰ نفر رو بررسی کردن! یعنی واقعاً نمونه بزرگی بود و داده‌ی دقیق داشتن چون مردم با اپ بهتر می‌خوابن و اینا اطلاعاتشون ثبت میشه.
حالا اینا اومدن ببینن مردم عادی، وقتی یه شب مثلاً فقط دو ساعت یا بیشتر کمتر از متوسط خودشون می‌خوابن، بدنشون چه واکنشی نشون میده. به این وضعیت می‌گن «خواب از دست رفته» یا به انگلیسی relative sleep loss یعنی نسبت به خواب معمول خودت کمتر خوابیدی.
تقریباً ۹۳ درصد آدم‌ها تو این مطالعه حداقل یه بار کم‌خوابی شدید داشتن (دو ساعت یا بیشتر زیر متوسط‌شون) و این اتفاق معمولا تنهایی می‌افتاد (یعنی پشت هم کم‌خوابی نمی‌کردن) و اون شبای کوتاه معمولاً کمی بیشتر از ۴ ساعت بود.
حالا چیزی که جذابه، اینه که بعد اون شب کم‌خوابی، بدن اکثر افراد سعی می‌کرد خواب عمیق بیشتری بسازه (خواب عمیق یا Deep sleep یعنی همون مرحله‌ای از خواب که بدن کاملاً ریلکس و بی‌حرکته و واسه بازسازی مغز و بدن خیلی مهمه). هرچی خواب کمتر رفته بودن، میزان خواب عمیق شب بعدش بیشتر بود. این ارتباط، حتی وقتی کم‌خوابی به اندازه نیم ساعت تا سه ساعت یا بیشتر هم بود، صادق موند.
یه عدد جالب: توی کسایی که حداقل دو ساعت کمتر خوابیده بودن، ۵۹ درصدشون شب بعدش خواب عمیق بیشتری داشتن. میانگین این افزایش هم ۱۲ درصد بود، یعنی به طور میانگین حدود ۵ دقیقه بیشتر خواب عمیق داشتن. ممکنه بگین ۵ دقیقه؟! ولی تو دنیای فیزیولوژی خواب، این عدد کم کم هم که باشه نشون میده بدن واکنش نشون میده.
از طرف دیگه، کسایی که بعد شب کم‌خوابی، خواب عمیقشون تغییر می‌کرد، این تغییر به اندازه کم‌خوابی‌شون وابسته بود (هرچی بدتر کم‌خوابی، واکنش بیشتر). اینجا گفتن «dose response»؛ یعنی هرچی دُز مشکل بیشتر، بدن هم واکنش بیشتری نشون میده.
یه چیز جالب دیگه: این افزایش خواب عمیق ربط زیادی به خود مدت زمان خواب شب نبود، به زمان خواب نبود، حالت‌ها یا stages خواب نبود… فقط یه مورد مهم دیدن: افزایش خواب عمیق تو افرادی که «Deep sleep latency» کمتر داشتن محسوس‌تر بود. (Deep sleep latency یعنی مدت زمانی که طول می‌کشه بعد از خوابیدن، وارد خواب عمیق بشی. پس هرچی زودتر بری تو خواب عمیق بدن انگار سریع‌تر می‌خواد جبران کنه.)
در کل، این مطالعه نشون داد بدن حتی تو شرایط واقعی و طبیعی — نه فقط تو آزمایشگاه‌هایی که آدم رو عمداً بی‌خواب می‌کنن — بعد کم‌خوابی سعی می‌کنه خودش رو با ساختن خواب عمیق جبران کنه، اما چون تو زندگی واقعی عوامل مختلف هست، واکنش‌ها خیلی متنوعه و بعضیا بیشتر جبران می‌کنن، بعضیا کمتر.
یه نتیجه مهم از این کار این بود که اگر طولانی‌مدت خوابمون رو ثبت کنیم (همون longitudinal tracking یعنی پیگیری و ثبت داده در طول زمان)، می‌تونیم الگوهای خواب طبیعی بدن رو که قبلاً فقط تو آزمایش‌های کنترل‌شده دیده بودیم، تو زندگی عادی خودمون هم پیدا کنیم. پس اگه بعضی وقتا کم‌خوابی و بعدش یهو بی‌حال نیستی، شاید بدن داره با همین افزایش خواب عمیق جبران می‌کنه!
منبع: +
