خب بیا برات یه داستان باحال تعریف کنم! یه گروه از دانشمندا اخیرا تونستن با کمک داده‌های ماهواره‌ای که طی ۱۰ سال جمع‌آوری شده، ۸۵ تا دریاچه مخفی زیر یخ‌های قطب جنوب (آنتارکتیکا) پیدا کنن که قبلاً هیچ‌کس ازشون خبر نداشت!
این دریاچه‌ها بهشون میگن “active” یعنی «فعال». حالا فعال یعنی چی؟ یعنی هر چند وقت یه‌بار این دریاچه‌ها خالی یا پر میشن! فضای زیر یخ‌ها پر از آب ذوب شده است که مرتب داره جابه‌جا میشه و همین باعث میشه اندازه و شکل دریاچه‌ها تغییر کنه. این داستان فقط یه ماجرای هیجان‌انگیزه نیست، واقعاً تاثیر زیادی روی یخچال‌های این منطقه و حتی سطح آب دریاها داره؛ چون وقتی آب اون زیر جابه‌جا میشه، یخ‌ها رو راحت‌تر به سمت اقیانوس می‌فرسته و ممکنه باعث بالا رفتن سطح آب جهانی بشه.
آنا هوگ، استاد رصد زمین از دانشگاه لیدز انگلیس، میگه: خیلی جالب بود که فهمیدیم مناطق دریاچه‌های زیرزمینی قطب جنوب توی دوره‌های پر شدن و خالی شدن، اندازه‌شون تغییر میکنه. این یعنی “Subglacial hydrology” یا همون “آب‌شناسی زیر یخی” در قطب جنوب، خیلی پویاتر و سرزنده‌تر از اون چیزیه که قبلا فکر می‌کردیم!
تا قبل از این تحقیق، فقط ۱۴۶ تا از این نوع دریاچه‌های فعال رو می‌شناختن، اما الان با کشف جدید، تعدادشون به ۲۳۱ تا رسید! این یعنی کلی جای مخفی و هیجان‌انگیز زیر یخ‌ها وجود داره که ما تازه داریم کشفشون می‌کنیم.
سالِی ویلسون، دانشجوی دکتری اقلیم‌شناسی از لیدز که نویسنده اصلی این پروژه هم هست، گفته: ردیابی پر و خالی شدن کامل این دریاچه‌ها واقعاً آسون نیست. تا الان تو کل دنیا فقط ۳۶ چرخه کامل پر و خالی شدن شناسایی شده بود؛ ما تو این تحقیق دوازده تا دیگه اضافه کردیم و رسوندیمش به ۴۸ چرخه کامل. بگو ماشالا!
حالا شاید بپرسی اصلاً این دریاچه‌های زیرزمینی چطوری درست میشن؟ داستانش اینه که گرمای داخل زمین (یعنی حرارت ژئوترمال) یا سایش یخ روی سنگِ بستر باعث میشه آب ذوب بشه و زیر یخ‌ها جمع شه و یه دریاچه مخفی بسازه. بعضی وقتا این آب به طور دوره‌ای تخلیه میشه و همین باعث میشه مثل یه روغن‌کاری، یخ راحت‌تر روی بستر بلغزه و سریع‌تر به سمت دریا حرکت کنه. اینم همون چیزیه که روی یخچال‌ها و تغییرات آب دریا اثر میذاره.
برای این تحقیق، دانشمندا داده‌های ماهواره‌ای “کریوسَت-۲” (Cryosat-2) از سازمان فضایی اروپا رو بررسی کردن. یه ابزار خفن روش هست به اسم «رادار آلتیمتر»، که حتی تغییرات کوچیک ارتفاع یخ‌ها رو هم تشخیص میده. به کمک همین ماهواره تونستن نشون بدن سطح یخ قطب جنوب توی چندین نقطه کمی بالا و پایین میره، که این یعنی همون پر و خالی شدن آب توی زیرزمین.
تحقیقات نشون دادن ۲۵ خوشه (cluster یعنی گروهی که یه جورایی نزدیک به‌هم هستن) از این دریاچه‌ها وجود داره و حتی ۵ شبکه دریاچه‌ای پیدا کردن که با هم ارتباط دارن و آب بینشون جابه‌جا میشه! نتیجه‌ش رو هم توی ژورنال Nature Communications چاپ کردن و تازه اطلاعات نقطه‌ای جدید از لوکیشن‌های این دریاچه‌ها ارائه دادن.
شاید جالب باشه بدونی همه دریاچه‌های زیرزمینی فعال نیستن. مثلاً دریاچه واستوک (Lake Vostok) یه دریاچه عظیم زیر یخ قطب جنوب شرقیه و شبیه یک مخزن هفت‌خط نشسته اون زیر! این دریاچه از ۱۵ میلیون سال پیش زیر یخ‌ها مخفی شده و اون‌قدر آب داره که میتونه گرند کَنیون (یکی از بزرگترین دره‌های دنیا تو آمریکا) رو پر کنه! اگر روزی این دریاچه شروع کنه به خالی شدن، واقعا سطح آب اقیانوس‌ها رو میتونه تغییر بده.
حالا این یافته‌ها کجا به درد می‌خورن؟ دانشمندا میگن مدل‌های کامپیوتری‌ای که الان برای پیش‌بینی افزایش سطح آب دریاها استفاده می‌کنیم، هنوز آب‌شناسی زیر یخ‌ها یا همون «subglacial hydrology» رو به حساب نمیارن. اما الان با این داده‌های ریز و جزئی لوکیشن و رفتار این دریاچه‌ها، قراره مدل‌ها دقیق‌تر بشن و بتونیم بهتر بفهمیم چقدر باید نگران آینده باشیم!
در کل، هرچی درباره عملکرد یخ و آب‌های مخفی‌شده در قطب جنوب بدونیم، راحت‌تر می‌تونیم آینده زمین و بالا اومدن آب دریاها رو پیش‌بینی کنیم. راستش، هنوز خیلی رمز و راز اون زیر هست، ولی دانشمندا حسابی دارن پیگیری می‌کنن تا چیزی از قلم نیفته!
اگه علاقه‌مند شدی، یه عالمه داستان باحال درباره قطب جنوب و کشفیات عجیب اون هست که می‌تونی دنبالشون بری. ولی فعلاً بدون که زیر اون کوه‌های یخی، یه شهرِ پر از دریاچه‌های پویای مخفی شده که روز به روز چیزهای بیشتری درباره‌شون می‌فهمیم!
منبع: +
