تا حالا به این فکر کردی که اصل و نسبِ ما آدما دقیقاً از کی بوده؟ خب، همه ما الان عضو گونه مدرن Homo sapiens هستیم، یه اسم با کلاس لاتینی که یعنی “انسان دانا”. اما داستان جالب‌تر از این حرفاست! چون ما الان تنها انسان‌هایی که رو زمین بودن نیستیم؛ قبلاً کلی نوع دیگه از انسان‌ها وجود داشتن که فسیل‌هاشون هنوز دارن سر از خاک درمیارن و به دانشمندها اطلاعات باحالی میدن.
مثلاً یکی از معروف‌ترینشون به اسم Homo erectus بود؛ اینم لاتینیه، یعنی “انسان ایستاده”. این بنده خداها بین ۱.۹ میلیون تا ۱۱۰ هزار سال پیش تو آفریقا، آسیا و حتی قسمت‌هایی از اروپا پرسه می‌زدن.
حالا اگه دوست داری بدونی واقعاً اولین گونه انسان کی بوده، باید بگم جوابش اونقدرها هم صاف و پوست‌کنده نیست. چون دانشمندا بیش از دوازده گونه مختلف از جنس Homo (یعنی مجموعاً همون انسان‌ها) پیدا کردن!
ماجرا از این قراره که قدیمی‌ترین گونه‌ای که با اطمینان دانشمندا تونستن پیدا کنن به اسم Homo habilis هست. اینم یه اسم لاتینیه و معنیش میشه “انسان ماهر”؛ علتش اینه که قراره اولین کسی باشه که ابزار سنگی ساخته و راه رفته. اینا حدود ۲.۴ تا ۱.۴ میلیون سال پیش تو قاره آفریقا زندگی می‌کردن.
ولی خب، قصه همین‌جا تموم نمیشه؛ بعضی فسیل‌ها حتی نشون میدن ممکنه گونه‌های دیگه‌ای قبل از Homo habilis هم وجود داشتن! چون فسیل‌های اون دوران خیلی کمن، دانشمندها هنوز دو دلن که یه استخوان عجیب که پیدا می‌کنن، مربوط به یه گونه جدیده یا فقط یه مورد خاص از یه گونه معروف‌تره.
یه نکته باحال اینه که فرایند تکامل، یعنی همون Evolution، یه چیز پیوستست و دقیقاً یه مرز خط کشی شده نداره که بگی “این لحظه دقیقاً فلان گونه جدید شد!”. همونجوری که Tim White، یه دیرین‌انسان‌شناس معروف از دانشگاه برکلی، گفته: این اسم‌هایی که ما روی گونه‌ها میذاریم، فقط برای راحتیه، ولی طبیعت کار خودش رو با نرمی و آرومی انجام میده.
اکثر نظریه‌های علمی میگن که Homo habilis از یه جنس قدیمی‌تر به اسم Australopithecus تکامل پیدا کرده. Australopithecus یعنی “میمون جنوبی”؛ دلیلش هم این بود که فسیل‌های اولیش تو آفریقای جنوبی کشف شد.
بعضی دانشمندها میگن Homo habilis احتمالاً مستقیماً از Australopithecus afarensis اومده، همون گونه‌ای که مشهورترین نمونه‌ش لقب “لوسی” رو داره. لوسی سال ۱۹۷۴ تو اتیوپی کشف شد و قبلش رو همه جا جار زدن.
فرق اصلی فسیل‌های Homo با Australopithecus اینه که دندون‌های Homo جمع‌وجورتر و مغزش بزرگ‌تره (یعنی آدمیزادی‌تر میشه) و همین باعث شده توانایی ساخت و استفاده از ابزار سنگی توشون بیشتر بشه.
ولی بازم میگن این تفاوت‌ها یه شبه پیش نیومده. اگه یه مامان Australopithecus بچه‌ش رو میزایید، نمی‌اومد یه شبه اسمش رو بذاره Homo! یعنی همه چی قدم به قدم و تدریجی اتفاق افتاده و حدوداً بین ۲ تا ۳ میلیون سال پیش گونه Homo کم‌کم از این میمونای جنوبی منشأ گرفته.
از دهه ۱۹۷۰ به بعد، فسیل‌های دیگه‌ای هم تو آفریقا پیدا کردن که دانشمندها بهشون اسم Homo rudolfensis دادن. اینا جثه‌شون از Homo habilis بزرگ‌تر بوده، مغزشون هم انگار حجیم‌تر بوده و صورتشون صاف‌تر و شبیه‌تر به انسان امروزی.
ولی یه نکته مهم اینه که الان فقط یه فسیل خیلی خوب از Homo rudolfensis وجود داره! برای همین دانشمندها هنوز مطمئن نیستن که خودش یه گونه جدیده، یا یه مورد خاص از Homo habilis یا حتی یکی از Australopithecusها که مغزش از بقیه درشت‌تر بوده.
Rick Potts، رییس برنامه منشأ انسان تو اسمیتسونین، هم میگه بعضی فسیل‌های حتی قدیمی‌تر تو آفریقا پیدا شده که احتمالاً از جنس Homo هستن و شاید حتی از هر دوتای بالا قدیمی‌تر باشن. خیلی از این فسیل‌ها فقط یه تیکه فک یا چند تا دندونن و قدمتشون به حدود ۲.۸ میلیون سال پیش برمی‌گرده، اما چون تیکه‌پاره هستن، واسه تعیین گونه‌شون کافی نیستن.
حتی اخیراً هم چند تا دندون دیگه کشف کردن که تقریباً بین ۲.۵۹ و ۲.۷۸ میلیون سال قدمت دارن، شاید به یه گونه ناشناخته و مرموز از Homo مربوط باشن. پس ممکنه اولین گونه واقعاً انسانی هنوز پیدا نشده باشه!
در کل باید گفت که هم کلی هیجان و هم کلی ابهام تو کشف ریشه‌های اولین گونه انسان وجود داره. دانشمندها حسابی مشغول حفاری و تحقیقن و هر فسیل جدیدی ممکنه ماجرا رو عوض کنه!
خلاصه اگه یه روز تو باغچه خونتون استخون عجیب پیدا کردید، چی می‌دونین؛ شاید ماجرا از اونجا شروع شد! 😉
منبع: +
