خب، بیا یه گپ دوستانه بزنیم درباره یه موضوع خیلی داغ این روزا: پهپادها تو جنگ! راستش همین چند وقت پیش فرمانده‌های اوکراین هشدار دادن که روسیه داره حسابی تولید پهپادهای شاهد رو زیاد می‌کنه؛ همونایی که طراحی‌شون مال ایرانه و کلی هم جنجالی شدن. شنیدی؟ گفتن حمله‌ها ممکنه حتی به روزی هزار تا برسه! واقعاً عجیبه.
تو ماه ژوئن، صدها پهپاد و موشک بالستیک و کروز ریختن رو سر کیِف و دست‌کم ۱۴ نفر رو کشتن. بعدش هم تو یکی از بزرگ‌ترین حمله‌هایی که تا حالا رخ داده، زلنسکی (رئیس‌جمهور اوکراین) اعلام کرد که روسیه تو یه حمله ۷ ساعته با ۵۵۰ تا پهپاد و موشک حمله کرده! تازه هفته پیش هم روسیه با بیش از ۳۰۰ پهپاد شهرهایی مثل اودسا رو بمبارون کرد. اوکراینی‌ها هم بیکار ننشستن و با پهپاد حمله متقابل زدن که فرودگاه‌های مسکو رو مجبور به تعطیلی یک‌روزه کرد.
حالا دیگه پهپادها اون وسیله‌های بازی و سرگرمی چند سال پیش نیستن. واقعاً شدن بازوی جدی جنگ، لجستیک (یعنی سازماندهی و تامین کالا)، کشاورزی، تصویر‌برداری و حتی جاسوسی. الان دیگه گفتن پهپاد داشتن تو جنگ مثل داشتن ماهواره مهم و ضروریه! جالبه بدونی اکثر پهپادهایی که الان توی دنیا داریم، ساخت چین هستن.
اینجا بحث انتقاد از چین نیست، خب انصافاً اونا تو پهپادسازی غوغا کردن و دلیلش هم اینه که دولت و شرکت‌های خصوصی‌شون کلی با هم هماهنگ بودن، خوب سرمایه‌گذاری فناوری کردن و سیاست صنعتی قوی‌ای داشتن؛ این موفقیت رو باید بهشون تبریک گفت.
ولی این یک زنگ خطر هم هست. چون تو این شرایط پرتنش جهانی، هر فناوری مهمی تبدیل به ابزار قدرت نرم شده (قدرت نرم یعنی کشوری بتونه با ابزارهای غیرنظامی و تکنولوژیک قدرتش رو نشون بده). برای همین اروپا نمی‌تونه فقط به چین تکیه کنه، باید خودش سریعاً یه اکوسیستم مستقل پهپادی درست کنه یا حداقل یه جایگزین مطمئن داشته باشه که دستش بسته نباشه.
راستش، ما تو اروپا مواد اولیه و دانش کافی واسه ساخت پهپاد داریم. اینجا دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی درجه یک فراوونه، سابقه علمی و کشفیات قدیمی داریم و حالا سیاستمدارها هم بیشتر حاضرن پول دفاع رو زیاد کنن چون مردم بیشتر از قبل حمایتشون می‌کنن.
ولی خودمونیم، ساختن اکوسیستم قوی پهپادی به این راحتی‌ها نیست. مرحله اولش اینه که پروژه‌هایی که دوبُخشی (dual-use) باشن – یعنی هم کاربرد نظامی دارن هم غیرنظامی – بیشتر روشون سرمایه‌گذاری بشه، تا بشه از ظرفیت دانشگاه‌ها بهتر استفاده کرد.
مرحله بعد اینه که این پول‌هایی که کشورهای اروپایی عضو ناتو به دفاع وعده دادن، واقعاً برسه به دست آدم حسابیا. تو اروپا شرکت‌های نوپا («استارتاپ») تو زمینه‌های تکنولوژی عمیق و مواد پیشرفته و صنایع هوافضا خیلی خوب هستن، ولی خب واقعیتش یه عالمه بوروکراسی و کاغذبازی و تاخیر تو حمایت مالی عمومی دارن و دسترسی به کانال‌های خرید تجهیزات نظامی هم براشون محدود و پر دردسره. خلاصه باید این بروکراسی رو بندازیم دور! خرید مشترک، مراکز حمایت از استارتاپ‌ها و معافیت‌های مالیاتی هدفمند کلی کمک می‌کنه این کار سرعت بگیره.
بعد، چیزی که واقعاً لازمه، یه پلتفرم پهپادی هماهنگ تو اتحادیه اروپاست تا تحقیقات، نوآوری‌ها و تجربیات به اشتراک گذاشته بشه و ایده‌ها سریع آزمایش و وارد میدان بشن. الان هر جا یه اتفاقی میفته ولی همه جدا جدا هستن. ابزارای وصل کردن و یکپارچه‌سازی و سریع وارد عمل شدن لازمه.
مثال بزنم: مثلاً چندتا شرکت نوآور آلمانی مثل Quantums Systems و Wingcopter و Helsing، پهپادهاشون رو فرستادن اوکراین واسه تست چون اوکراینی‌ها سریع میرن سراغ فناوری جدید و خیلی مشتاقن. این یعنی بازخورد سریع و رشد نوآوری خیلی بالاست. باید راه تعامل استارتاپ‌ها با دولت و برعکس رو هم آسان‌تر کنیم.
یه مشکل دیگه هم اینه که اروپا هنوز استانداردهای هماهنگ نداره و معلوم نیست استارتاپا دقیقاً باید چیکار کنن تا به جایی برسن. پس باید تلاش کنیم استانداردها یکی باشه و راه ارتباط باز و رایگان با نهادهای درست فراهم شه.
راهکار مهم بعدی اینه که از مدل آمریکایی‌های DARPA و DIU الگو بگیریم. اینا نهادهایی هستن که هم تحقیق و توسعه فناوری‌های نوپا رو برای حوزه نظامی انجام میدن و هم سریع این تکنولوژی‌ها رو میارن تو میدون عمل. جالب اینجاست که آمریکا فهمیده ریسک اصلی، سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌های تازه‌کار نیست؛ بلکه ادامه دادن حمایت از شرکت‌های بزرگ و قدیمی (که بهشون میگن primes) و کندیه که سریع نوآوری نمی‌کنن.
اروپا هنوز بیشتر پولش رو میده به همین شرکت‌های بزرگ، در حالی که نوآوری و خلاقیت تو شرکت‌های کوچیک خیلی سریع‌تر جریان داره. باید منابع رو به این کوچیک‌های پرانرژی برسونیم.
یه نکته مهم کوتاه‌مدت هم اینه که اروپا باید دسترسی به قطعات حیاتی پهپاد رو حفظ کنه. این یعنی زنجیره تامین‌مون رو باید با متحدهایی مثل ژاپن و کره جنوبی هم قوی‌تر کنیم و ذخایر استراتژیک از فناوری‌های کلیدی داشته باشیم. مثلاً شرکت FibreCoat، مواد جدیدی تولید می‌کنه که باعث میشه پهپادها مقاوم در برابر تداخل الکترومغناطیسی (EMI) بشن. EMI یعنی امواجی که میتونن عملکرد الکترونیکی پهپاد رو مختل کنن و الان هم یکی از مؤثرترین روش‌های مقابله با پهپادهاست؛ یه ناوگان کامل رو می‌تونه از کار بندازه اگه حفاظت نشده باشن!
اگه بخواهیم نسل بعدی جنگ پهپادی رو تعیین کنیم، باید بدونیم سرعت و برد مهمه، اما اگه آنلاین نمونن بی‌فایده‌ان!
در آخر، این بحث اصلاً حذف چین از بازار پهپاد نیست، بلکه می‌خوایم اروپا گزینه‌های بیشتری داشته باشه. همون‌جور که یه سرمایه‌گذار حرفه‌ای سبد متنوع داره، بلوک‌‌های قدرتمند دنیا هم باید زنجیره‌های تامین‌شون رو متنوع کنن. چین قطعاً توی پهپادها بازیگر درجه یکی می‌مونه، اما تجربه نشون داده هیچ‌چیز تو دنیا ثابت نمی‌مونه.
خلاصه، الان بهترین موقع برای اروپا ست تا خودش رو از این وابستگی خلاص کنه و یه صنعت قوی و مستقل پهپادی درست کنه؛ ازش عقب نمونیم!
منبع: +
