تا حالا شده بخوای یه عکس خفن از آسمون شب یا پرنده در حال پرواز بندازی اما نتیجه اون چیزی که می‌خواستی نشه؟ خب رفیق، اینجاست که باید با “مثلث نوردهی” آشنا بشی؛ یه مفهوم ساده اما طلایی تو عکاسی که بهت نشون میده چطور بازی با نور می‌تونه کیفیت عکس‌هاتو کلاً تغییر بده.
مثلث نوردهی چیه؟
مثلث نوردهی یه فرمول سه‌تاییه که باهاش میزان نوری که به سنسور دوربین می‌رسه رو کنترل می‌کنی. این مثلث از سه تا پایه درست شده: دیافراگم (Aperture)، سرعت شاتر (Shutter Speed) و ایزو (ISO). هر کدومشون رو تغییر بدی، باید حداقل یکی دیگه رو هم تغییر بدی تا عکسات یا زیاد تیره نشن یا نسوزن! درست مثل سه‌پایه که اگه یکی از پایه‌ها رو کوتاه یا بلند کنی، کل سه‌پایه باید متعادل شه.
دیافراگم یا Aperture
دیافراگم در اصل همون سوراخ لنزه که تعیین می‌کنه چقدر نور از لنز رد بشه و برسه به سنسور دوربین. اگه دیدی فُرمولش توی دوربین با یه چیزی مثل f/1.8 یا f/13 نوشته شده، بدون داری با دیافراگم ور می‌ری.
- عدد f پایین (مثلاً f/1.8) یعنی سوراخ دیافراگم بزرگ‌تره و نور بیشتری رد میشه. عالی برای زمانی که نور کمه، مثلاً عکاسی شبانه یا وقتی یه پرتره خوشگل میخوای و میخوای بک‌گراند محو شه.
- عدد f بالا (مثلاً f/16) یعنی سوراخ خیلی باریک شده و نور کمتر وارد میشه ولی بیشتر بخشای عکس تو فوکوس می‌مونه. اینجور عددها رو تو عکاسی منظره یا وقتی سوژه‌هات نزدیک بهم نیستن بیشتر استفاده میشه.
یه نکته باحال: عمق میدان! یعنی چه بخش‌هایی از عکس تو فوکوس بمونن. عدد f پایین (سوراخ بزرگ) یعنی عمق میدان کمتر؛ پس فقط سوژه‌ت واضحه و بقیه محو.
حتی باید حواست جمع باشه، چون اگه دیافراگم رو زیادی ببندی (عدد f خیلی بزرگ شه)، ممکنه یه‌جور پخش نور به اسم “دیفراکشن” پیش بیاد که باعث میشه عکس یه کوچولو نرم و شل بشه، حتی اگه فوکوس کرده باشی. دیفراکشن یعنی همون حالت پخش‌شدگی نور که چون سوراخ ورودی خیلی باریکه نور خم میشه و عکس واضحیش کمتر میشه.
سرعت شاتر (Shutter Speed) چیه؟
حالا برسیم به سرعت شاتر، که خیلی کار راه‌اندازه! سرعت شاتر، مدت زمانی رو نشون میده که شاتر دوربین باز می‌مونه و نور وارد سنسور میشه. با اعداد مثل ۱/۱۰۰۰ ثانیه (یعنی شاتر تند بسته میشه) یا حتی ۱۰ ثانیه (یعنی زمان طولانی باز می‌مونه) میشه تنظیمش کرد.
- سرعت شاتر بالا (مثلاً ۱/۱۰۰۰ یا سریع‌تر): هر حرکتی رو یخ می‌کنه! عکاسی از پرندگان در حال پرواز، فوتبال و چیزای سریع بهش نیاز دارن.
- سرعت شاتر پایین (مثلاً ۱/۶، ۱ ثانیه یا حتی بیشتر): اینجا حرکت محو میشه. مثلاً بخوای آبشار رو نرم و ابری نشون بدی یا رد ستاره‌ها رو تو آسمون بگیری.
یه ترفند جالب: به عنوان عکاس، یه موقع‌هایی قوانین رو میشه شکست! مثلاً بعضیا عمداً شاتر رو یکم کند انتخاب می‌کنن تا حرکت بال پرنده رو محو نشون بدن اما چشماش و بدنش تو فوکوس کامل باشه؛ اینطوری عکس داستان‌دارتر میشه.
ISO (ایزو) دقیقاً چیکار می‌کنه؟
ایزو یعنی حساسیت سنسور دوربین به نور. هرچی ایزو رو بیشتر کنی، سنسور راحت‌تر تو نور کم می‌تونه عکس بگیره. اما خیلی بالا ببری، نویز تصویر زیاد میشه؛ نویز یعنی دونه‌دونه‌شدن و خراب‌شدن کیفیت عکس، مخصوصاً روش دیده میشه اگه تو شب یا آسمون سیاه عکس بندازی.
- ایزوی پایین (۱۰۰ تا ۲۰۰): تو روز و نور خوب استفاده کن، عکس تمیز و یه‌دست میشه.
- ایزوی بالا (۳۲۰۰ یا بیشتر): موقع عکاسی شب یا جشن و شرایط تاریک لازمه. ولی مواظب نویز باش! واسه همین اغلب دوربین‌ها از نظر اینکه تو ایزو بالا چقدر خوب عمل می‌کنن با هم فرق دارن.
چطور این سه‌تایی رو تو عمل تنظیم کنیم؟
فرض کن رفتی حیات وحش، میخوای از یه روباه عکس بگیری، نور داره غروب می‌کنه. اول تا جایی که میشه دیافراگم رو باز بذار (اعداد پایین)، سرعت شاتر رو هم هر چقدر میتونی پایین نیار تا عکس تار نشه. اگه باز هم تصویر تاریک بود، کم‌کم ایزو رو ببر بالا تا عکس روشن بشه، ولی هوای نویز رو داشته باش.
یادت باشه: چندین حالت عکاسی داریم
اگه تازه وارد دنیای عکاسی شدی و دوست نداری با هر سه‌تا تنظیم سر کله بزنی، دوربینت چندتا حالت کمکی داره:
- حالت اتوماتیک: خود دوربین همه چی رو برات انتخاب می‌کنه. راحتِ راحت، مخصوص مسافرت یا مهمونی خانوادگی.
- حالت تقدم شاتر (S یا Tv): تو فقط سرعت شاتر رو تعیین می‌کنی، دوربین خودش دیافراگم و ایزو رو تنظیم می‌کنه.
- حالت تقدم دیافراگم (A یا Av): تو فقط دیافراگم رو تغییر می‌دی، بقیه‌ش با دوربینه.
کم‌کم که دستت راه بیفته میتونی بری سراغ حالت Manual (دستی کامل)، اونجا همه کارا دست خودته.
یه توصیه: برای بررسی نوردهی عکس‌هات تو حالت دستی بهتره از هیستوگرام استفاده کنی. این یه گرافه که بهت میگه عکس زیادی تیره یا زیادی روشن شده یا نه.
چه دوربین و لنزی بخرم؟
ببین اگه عکاسی نجومی (آسمون شب و کهکشان) یا حیات وحش دوست داری، دنبال لنزهایی با دیافراگم باز (مثلاً f/1.8، f/2.8) باش. اینجوری نور بیشتری می‌گیرن و تو موقعیتای کم‌نور دستت بازتره.
- برای آسمون شب، بهترین لنزا همونایی هستن که دیافراگم باز دارن (f/1.8 مثلاً)، چون باید بتونی نور ستاره رو تا جایی که میشه بگیری.
- لنزای حیات وحش معمولاً f/4 تا f/8 دارن، اما مدلای گرون‌ترشون ممکنه تا f/2.8 هم برن که خیلی توپن.
اگر شنیدی کسی میگه “لنز سریع” داشته، منظورش همین دیافراگم بازه، نه سرعت شاتر!
واسه دوربین هم، دنبال مدلی باش که تنظیم دیافراگم، شاتر و ایزو هر سه رو سریع و راحت بهت بده، مخصوصاً اگه میخوای حالت دستی کار کنی. دوربینای سطح‌پایین معمولاً دوتا دکمه برای دیافراگم و شاتر دارن و برای ایزو باید تو منو بگردی.
دوربینای تخصصی‌تر واسه عکاسی نجومی و حیات وحش معمولاً هم ایزوی بالا رو خوب هندل می‌کنن، هم امکانات خاص برای نوردهی طولانی دارن.
جمع‌بندی رفیقانه:
یاد گرفتن مثلث نوردهی یعنی دیگه اسیر حالت اتومات دوربین نباشی و بتونی خلاقیتت رو تو نور و کنترل عکس به کار ببری. با تمرین می‌فهمی چطور با هر کدوم از این سه تا بازی کنی تا تصاویرت دقیقاً همونی بشه که تو ذهنته.
پس برو لنزت رو بردار و ببین با این مثلث جادویی چه شاهکارایی میتونی بسازی!
منبع: +
