خب بیا باهم یه موضوع جالب رو بررسی کنیم: آیا میشه بفهمیم یکی داره یه متن رو واسه اولین بار می‌خونه، یا داره واسه چندمین بار (یعنی بازخوانی یا همون ریرِدینگ) می‌خونه؟ مخصوصاً وقتی این کار با کتابای الکترونیکی یا صفحات دیجیتاله؟
ی bunch از دانشجوها اومدن یه آزمایش کردن و با «رهگیری حرکت چشم» (Eye Tracking، یعنی رصد کردن اینکه چشم چطوری رو متن حرکت می‌کنه) دقیقاً این تفاوت رو درآوردن. بعدشم یه مدل هوش مصنوعی ساختن تا خودکار تشخیص بده کی نفر داره دوباره یه متن رو می‌خونه.
حالا دقیق‌تر بریم سر اصل ماجرا:
- وقتی یکی داره یه متن رو برای بار دوم می‌خونه (رایریدرها!)، معمولاً سریع‌تر کل کار رو انجام میده. یعنی کل زمان خوندن متن کمتر میشه.
- زمان ثابتی که چشم در هر نقطه می‌ایسته (fixation duration) هم کمتره. اگه ندونی، fixation اون لحظه‌ایه که چشم روی یه جای خاص قفل می‌کنه و دقیقا متن رو می‌خونه.
- تعداد برگشت به عقب چشم (regression count، یعنی چشم برگرده عقب یه چیزی رو دوباره چک کنه) هم کمتر میشه. ولی جالبه که فاصله‌ی این برگشتا (regression size) بیشتر میشه. یعنی هر وقت چشم می‌ره عقب، معمولاً یه تیکه بزرگ‌تر رو برمی‌گرده!
- به اینم دقت کردن که حرکت و رفتار چشم تو بخش‌هایی که براشون مهم بودن (Areas of Interest یا خلاصه AOI) کمتر و جمع‌وجورتر میشه.
اما یه سری پارامترها اصلاً فرقی ایجاد نکردن: اندازه مردمک چشم (pupil size)، و اینکه چقدر چشم رو هر خط یا بین خطوط وایمیسته، خیلی به فهمیدن ریدینگ یا ری‌ریدینگ کمکی نمی‌کنه.
و اما بخش هوش مصنوعی ماجرا! یه مدل شبکه عصبی (Artificial Neural Network، یعنی هوش مصنوعی که شبیه مغز ما با آدم بازی می‌کنه و یاد می‌گیره) ساختن تا از روی همین پارامترها بفهمه نفر دوست‌داشتنی ما داره برای بار اول یا بار دوم متن رو می‌خونه. مدلشون تقریباً با دقت ۷۷٪ (دقیق‌تر بگیم: دقت 0.769، precision یا دقت تشخیص 0.774، recall یا قدرت پیدا کردن موارد درست 0.788 و F1-score که یه جور میانگین ایناست 0.781) تونسته این دو حالت رو از هم جدا کنه. خلاصه هوش مصنوعی هم دست‌کمی از کارآگاها نداره!
کلاً این پژوهش چند تا حرف اساسی داشت:
- حرکات چشم تو اولین خوندن و بازخوانی حسابی فرق دارن.
- یه مشت پارامتر ساده از حرکت چشم (زمان کل، مدت مکث، تعداد برگشت و غیره) حسابی می‌تونن به فهمیدن رفتار ریدینگ یا همون خوندن کمک کنن.
- هوش مصنوعی‌ها رو میشه طوری تربیت کرد که بفهمن الان نفر داره «یادآوری» می‌کنه یا بار اولشه داره مطلب رو می‌خونه.
خلاصه بدرد کی می‌خوره؟ مثلاً معلم‌ها یا حتی نرم‌افزارهای یادگیری دیجیتال، می‌تونن بفهمن شاگردها چقدر با یه متن آشنا شدن. یعنی اگه ببینن رفتار چشم داره شبیه بازخوندن میشه، می‌فهمن دانش‌آموز احتمالاً قبلاً اون متن رو دیده و حالا داره تکرارش می‌کنه!
این ماجرای جالب نشون میده حتی نحوه چرخش چشمامونم کلی راز داره و این روزا هوش مصنوعی‌ها همه رو می‌فهمن!
منبع: +
