اگه فکر می‌کردی شبکه‌های اجتماعی فقط جای لایک و خنده‌ان، باید بدونی دنیا برای بعضیا خیلی جدی‌تر و حتی خطرناک‌تره! خصوصاً برای فعالای محیط زیست و کسایی که دارن برای حفظ زمین، جنگل‌ها یا حقوق مردما تلاش می‌کنن. بر اساس یه نظرسنجی جهانی که سازمان Global Witness (یک سازمان غیرانتفاعی که قتل و آزار مدافعای محیط زیست رو هم دنبال می‌کنه) انجام داده، بیشتر از ۹۰ درصد از این فعالا تو دنیا تجربه آزار یا اذیت آنلاین پیدا کردن — یعنی طرف واسه کار محیط زیستیش تو فضای مجازی مثل فیس‌بوک و غیره، بدجوری اذیت شده.
نکته شوکه‌کننده اینه که تو این بین، فیس‌بوک بیشترین اسم رو آورده! بعدش شبکه X (که همون توییتر قبله)، واتساپ و اینستاگرام پرچمدار آزار و اذیت شدن. یعنی کلی از این فعالا می‌گفتن فیس‌بوک براشون سمی‌ترین جا بوده. وقتی می‌گیم سمی، منظورمون پلتفرمی هست که بیشترین آزار، تهدید، اطلاعات غلط و حملات رو تجربه کردن. فعالا و همین سازمان Global Witness از فیس‌بوک و شبکه‌های دیگه خواستن که جدی‌تر با این ماجرای مزاحمت و اطلاعات غلط (همون misinformation که یعنی اطلاعات غلط یا جعلی پخش میشه) تو پلتفرماشون برخورد کنن.
آمار نشون می‌ده ۶۲ درصد این افراد روی فیس‌بوک و ۳۶ درصد روی واتساپ و ۲۶ درصد تو اینستاگرام اذیت شدن. بعدشم ۳۷ درصد روی شبکه X همین تجربه رو داشتن. این آمارا یه جورایی طبیعی هم هست، چون فیس‌بوک هنوز حدود ۳ میلیارد کاربر فعال ماهانه داره! یعنی تقریباً هر سه نفر رو کره زمین، یکی‌ش عضو فیس‌بوکه.
یه چیزی که همه رو ناراحت کرده، اینه که متا (شرکت مادر فیس‌بوک و اینستاگرام و واتساپ)، برنامه فکت‌چکینگ (همون اعتبارسنجی مطالب که توسط افراد یا سازمان‌های مستقل انجام میشد) رو تو ژانویه ۲۰۲۵ ول کرد. به جاش محتوا رو به شکل جمع‌سپاری یا crowdsource مدیریت می‌کنن. یعنی حالا آدمای معمولی مثلاً میتونن پست‌ها رو ریپورت یا تأیید کنن، که مشخصاً جواب نداده و حجم مزاحمت‌ها و اطلاعات غلط رفته بالا.
حتی خود متا تو گزارش رسمی‌ش تو سه ماهه اول ۲۰۲۵ گفته کمی زیاد شدن محتوای زورگوئی و آزاردهنده (bullying & harassment یعنی قلدری و مزاحمت) و یه کوچولو بالا رفتن محتوای خشونت‌آمیز تو فیس‌بوک رو دیده.
حالا این وسط خیلی وقتا این حملات آنلاین باعث دردسرای جدی‌تر تو دنیای واقعی هم میشه. تقریباً ۷۵ درصد فعالایی که تو این نظرسنجی بودن گفتن آزار آنلاینی که تجربه کردن، تو دنیای واقعی براشون آسیب داشته. مثلاً خانم فتریسیا این، که تو اندونزی با کلی خانوم دیگه برای حقوق کشاورزا و جلوگیری از آلودگی یه رودخونه مبارزه می‌کنه، تو فیس‌بوک به کمونیست بودن متهم شده. (تو اندونزی کمونیست بودن یعنی جرم سیاسی خطرناک و حتی ممکنه به زندان ختم شه!) این ماجرای رد-تگینگ یا «برچسب قرمز زدن» دقیقا همینه — یعنی هر منتقد یا مخالف سیاست‌ها رو کمونیست جا میزنن تا آدم بد نشونش بدن یا حتی علیه‌ش اقدام کنن.
خانم این میگه حتی پست‌هایی هم تو فیس‌بوک بوده که بهش اتهام کلاهبرداری یا رابطه با مرد متأهل زدن، که فقط برای خراب کردن شخصیتشه و واقعاً براش تهدیدساخته. بارها از فیس‌بوک خواسته این پستا رو پاک کنه، اما جواب گرفتنش این بوده: «خطرناک نیست، نمی‌تونیم پاک کنیم!» اون اما معتقده تو اندونزی این موارد خیلی هم خطرناک حساب میشه!
جالبه بدونی تقریباً دو سوم از پرسش‌شوندگان گفته‌ان حتی بابت امنیت جونی و فیزیکیشون می‌ترسن. خود خانم این میگه به خاطر اعتراض به شرکت نخل روغنی (Palm Oil Company – شرکت‌های کشاورزی تولیدکننده روغن نخل که بعضیاش ادعا میشه به کشاورزا ظلم می‌کنن)، حتی وسط تجمع مردا بهش آزار فیزیکی رسوندن. حالا هر بار راهپیمایی برگزار می‌کنه، یه حلقه از زنان مسن‌تر دورش وایمیسن که ازش محافظت کنن!
یه نکته دیگه اینه که تقریباً یه چهارم از فعالایی که تو نظرسنجی بودن، گفتن مورد حمله بر اساس جنسیتشون قرار گرفتن — یعنی زنان و خصوصاً زنان رنگین‌پوست در سیاست، حجم نفرت بیشتری رو تجربه می‌کنن. این آزارها نه فقط تو فضای مجازی، بلکه واقعا سلامت روان خیلی‌ها رو نابود کرده.
حالا متا در جواب این انتقادها، گفته: «بیاین از ابزارهای محافظتی ما تو فیس‌بوک و اینستاگرام استفاده کنین»، مثلاً قابلیت Hidden Words (که اجازه می‌ده پیام‌ها یا کامنت‌های توهین آمیز رو خودت مخفی کنی) یا Limits (که کامنت‌های فالورهایی که دنبال‌کننده نیستن رو محدود می‌کنه). اما واقعیت اینه که خیلی وقتا این ابزارا نتونستن جلوی آزار واقعی رو بگیرن.
از طرفی خود Global Witness میگه شرکتا باید جدی‌تر و با منابع بیشتر روی سیستم‌های تعدیل محتوا (Content Moderation یعنی همون بررسی و حذف کردن محتوای بد و خطرناک توسط سیستم یا افراد) کار کنن و حتی از مردم و فعالا نظرخواهی کنن که چجوری اوضاع بهتر شه. چون یکی از چیزایی که همین سوال‌شونده‌ها گفتن، اینه که الگوریتم‌هایی که پست‌های بحث‌برانگیز رو بیشتر نشون میدن و وجود اکانت‌های رباتی (botها یعنی حساب‌های غیرواقعی خودکار) این مشکلات رو چندبرابر کردن!
خانم آوا لی، یکی از مسئولان کمپین جهانی Global Witness، میگه: «واقعا انتخاب با خودشونه؛ اگه واقعا بخوان میتونن منابع و انرژی بیشتری بذارن تا اوضاع رو بهتر کنن.»
تو این گزارش اسم شرکت‌های دیگه مثل گوگل و تیک‌تاک هم اومده اما هیچ جوابی به انتقادا نداده‌ان. شرکت نخل روغنی‌ای هم که تو اندونزی ازش شکایت داشتن طبق معمول ساکت مونده!
در آخر، جالبه بدونین گزارش قبلی همین سازمان نشون می‌داد که تو سال ۲۰۲۳ حداقل ۱۹۶ نفر از مدافعان محیط زیست تو سراسر دنیا کشته شدن. قراره گزارش جدید سپتامبر بیاد بیرون…
حالا واقعا وقتشه شرکت‌های بزرگ مجازی یه تکونی به خودشون بدن تا این فضای مجازی واسه مدافعا بدتر از فضای واقعی نباشه!
منبع: +
