این روزا هوش مصنوعی یا همون AI (که یعنی ماشینهایی که میتونن مثل آدمها فکر کنن و تصمیم بگیرن) داره هر روز بیشتر وارد انتخاب نیروی کار میشه. یعنی دیگه فقط یه آدم پشت میز نیست که رزومهها رو نگاه کنه و انتخاب کنه کی استخدام شه و کی نشه؛ بلکه بعضی شرکتها حتی تصمیم انتخاب کارمند رو هم سپردن دست هوش مصنوعی! اما خب این وسط یه سوال مهم پیش میاد: واقعاً آدمها این کارِ هوش مصنوعی رو منصفانه میدونن؟ یا برعکس، حس میکنن یه ماشین نباید همچین تصمیمی بگیره و بهش بدبین میشن؟
توی این مقاله دنبال جواب همین سوالا رفتن. اومدن بررسی کردن که وقتی متقاضیهای کار میفهمن رد شدنشون یا قبول شدنشون رو یه هوش مصنوعی مشخص کرده، دیدشون نسبت به «عدالت» چی میشه. مخصوصاً نگاه کردن اینکه اگه براشون توضیح بدن “چرا” این تصمیم گرفته شده – مثلاً یه توضیح دوستانه که خب به خاطر فلان مهارت یا تجربه انتخاب شدی یا نشدی – آیا این حس عدالت رو توشون زیاد میکنه یا نه.
برای اینکه اینو بفهمن، یه تحقیق انجام دادن که اسمش توی دنیای علمی میشه “روش وینیت” (vignette-style method)، که یعنی به آدمها سناریوهای مختلف میدن و نظرشون رو میپرسن. اینجا هم به ۹۲۱ نفر چهار تا سناریوی مختلف نشون دادن درباره انتخاب نیروی کار: بعضیاش رو یه آدم انتخاب میکرد و بعضیاش رو هوش مصنوعی. بعد بر اساس همین جوابها تحلیل کردن که عدالت و انصاف رو از چشم خودِ متقاضیها چطور میبینن.
نتیجه خیلی جالب بود: فهمیدن چه تصمیم رو یه آدم گرفته باشه و چه یه هوش مصنوعی، اگه براشون توضیح بدن دلیل تصمیم چی بوده، همه چی فرق میکنه. یعنی اگر توضیح وجود داشته باشه که چرا رد یا قبول شدن، حس میکنن کل فرایند منصفانهتر بوده. حتی بیشتر حاضر میشن به بقیه هم پیشنهاد بدن که بیان این شرکت درخواست بدن.
پس خلاصه قضیه اینه: هوش مصنوعی یا انسان بودنِ کسی که تصمیم انتخاب پرسنل رو میگیره، به تنهایی مهم نیست؛ مهم اینه که به آدمها دلیل تصمیم رو بگن. اگه دلیل و توضیح درست حسابی بدن، متقاضیها حس بهتری نسبت به عدالت و حتی رفتار طرف مقابل دارن – چه هوش مصنوعی باشه، چه یک شخص واقعی.
اینا بهمون یادآوری میکنه که شرکتهایی که میخوان از هوش مصنوعی برای انتخاب کارمند استفاده کنن (یعنی کل فرایند الگوریتمی بشه – الگوریتم هم یعنی دستورالعملهای ماشینی که به هوش مصنوعی میگه چطوری تصمیم بگیره)، باید حواسشون باشه توضیحات شفاف بدن. چون مردم اگر بدونن برای چی رد شدن، کمتر ناراحت و بیاعتماد میشن.
در آخر، مهم نیست تصمیم رو کی میگیره – مهم اینه که با متقاضیها مثل انسان رفتار شه و شفافیت داشته باشه. همون چیزی که توی زندگی واقعی هم دوستش داریم: یه توضیح قانعکننده و رفتار محترمانه!
منبع: +
