حتماً اسم مواد شیمیایی PFAS به گوشتون خورده—or maybe نه! اینا رو بهشون میگن “مواد شیمیایی همیشهپا” چون واقعاً خیلی دیر تو طبیعت تجزیه میشن و انگار هیچوقت از بین نمیرن! مثلاً توی وسایل خونگی مثل قابلمه نچسب، لباسهای ضدآب، یا حتی فومهای خاموش کننده آتش و کلی چیز دیگه هستن. داستان اینه که PFASها خیلی راحت تو خاک و آب پخش میشن و یواشیواش حتی راهشونو به شیر آب خونههای ما هم پیدا کردن.
تحقیقات نشون داده که این مواد حتی تو خون انسان و حیوانات هم پیدا میشن. یعنی واقعاً همهجا هستن! دردسرشون چیه؟ اینکه به سختی از آب پاک میشن و راه حلهای فعلی مثل استفاده از کربن فعال یا “بیوچار”—اینم یه جور مادهی گیاهی پخته شده است که مواد مضر رو جذب میکنه- معمولاً خیلی کند و دست و پاگیرن، ضمناً بعدش هم یه عالمه زباله جانبی تولید میشه که خودش داستانه.
اما یه تیم تحقیقاتی یه ماده جدید اختراع کردن که PFAS رو تو چند ثانیه از آب میگیره! دیگه نیازی به ساعتها صبر و دردسر نیست. این ماده که ساختارش از لایههای کریستالی مخصوصِ “لایهدبلهیدروکسیدِ مس-آلومینیوم” ساخته شده، میتونه حتی یکی از رایجترینِ این مواد یعنی PFOA رو هم به راحتی شکار کنه. نکته جالب اینه که این ماده تا ۱۷۰۲ میلیگرم PFAS رو به ازای هر گرمش در خودش جا میده—یعنی تا الان یکی از بهترینهایی که دنیا دیده!
علت اینکه PFASها اینقدر لجبازن اینه که پیوندهای کربن-فلوئورشون خیلی قدرتمنده و برای همین سخت نابود میشن. آدمایی که آبهای زیرزمینیشون آلودهس واقعاً زورشون به این مواد نمیرسه، چون اغلب روشها خیلی کند و گرونن یا اصلاً جواب درست و حسابی نمیدن.
حالا این ماده جدید چجوری کار میکنه؟ تیم تحقیقاتی با استفاده از یه تکنیک خاص به نام “هیدرولیز اوره” تونستن لایههای کریستالیای بسازن که یون نیترات لای اونها به صورتی سست قرار گرفته و خیلی راحت جای خودش رو با مولکولهای PFOA تو آب عوض میکنه. یعنی همین که این ماده با آب آلوده تماس پیدا میکنه، PFASها رو سریع جمع میکنه بدون اینکه نیاز به مرحله شیمیایی خاصی باشه.
یه خوبی دیگهش اینه که تو سیستمهای فیلتراسیون واقعی (مثل همون فیلترهایی که تو تصفیهخونههای آب هست) هم جواب داده، نه فقط تو شرایط آزمایشگاهی. تستهایی که با آب طبیعی انجام دادن، نشون داده که ساختار و عملکرد این ماده حتی بعد از چندبار استفاده و بازسازی دوباره، همچنان عالی مونده—یعنی قابل بازیافته و دوباره میشه ازش استفاده کرد.
البته هنوز یه مشکلی وجود داره: برای دفع کامل باقیموندههای فلورین (همون عنصر تو ترکیب PFAS که خیلی سرسخته)، باید بازسازی ماده یه مقدار بهتر و کاملتر انجام بشه. پس هنوز برای از بین بردن کامل زبالهها باید بیشتر روش کار کنند.
به هر حال، این کشف یه قدم خیلی ارزشمند برای خلاص شدن از شر PFAS هاست و اگر توسعه پیدا کنه، میتونه واقعاً به شهرها و روستاها این امکان رو بده که خیلی سریع و تمیز این مواد سمی رو از آبشون حذف کنن. دانشمندها هم امید دارن با پیشرفت تو اینجور مواد لایهای، آینده آب سالم و راحتتر در دسترس هممون باشه.
خلاصه، اگر روزی دیدین که آب شیر خونهتون هم در برابر این مواد سمّی مقاوم شد، بدونین احتمالاً پشتش همچین ابتکارات باحالی هست!
منبع: +
