خب رفیق، شنیدی خبر رو؟ اولیـن بچه‌ها با روشی به دنیا اومدن که نه تو یه کلینیک خفن و گرون تو اروپا یا آمریکا، بلکه تو یه لابراتوار سیار (یعنی آزمایشگاه متحرک که تو تریلر جا گرفتن!) تو آفریقای جنوبی ساخته شدن. بچه ملایه (Milayah) و راسو (Rossouw) چند هفته پیش به دنیا اومدن و کلی خبرساز شدن چون روش لقاح آزمایشگاهی ساده‌شده (IVF Simplified) روی اون‌ها انجام شده؛ اونم نه تو شهر، بلکه تو مناطق روستایی و کمتر برخوردار.
حالا قضیه چیه؟ اول توضیح بدم IVF یعنی چی: IVF همون لقاح مصنوعی خودمون، یعنی تخمک و اسپرم رو خارج از بدن ترکیب می‌کنن و بعد از چند روز جنین رو منتقل می‌کنن داخل رحم. معمولاً این کار تو یه آزمایشگاه شیک با کلی تجهیزات گرون انجام میشه که هزینه‌اش حسابی بالاست و حتی خیلی جاها بیمه‌ها هم پرداخت نمی‌کنن.
بیایم سراغ داستان. تو کشورهای پرجمعیت و کم‌درآمد، مثلاً تو آفریقای سیاه (sub-Saharan Africa یعنی جنوب صحرای آفریقا)، واقعاً IVF وجود نداره یا خیلی گرونه. مثلاً تو آفریقای جنوبی با جمعیت بالای ۶۰ میلیون، کلینیک‌های IVF کمتر از ۳۰ تاست! و تو کشورهایی مثل آنگولا یا مالاوی اصلاً کلینیکی واسه این کار نیست! ولی جالبه بدونی بر اساس همیشه این تصور غلط وجود داشته که جاهایی که نرخ زاد و ولدشون بالاست، اصلاً نیاز به درمان ناباروری ندارن… ولی اشتباهه!
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO یعنی یه نهاد معتبر که کل کشورها عضوشن و سلامت رو بررسی می‌کنن)، حدود ۱ نفر از هر ۶ بزرگسال تو کل دنیا یه زمانی تو زندگی مشکل ناباروری داره، چه پولدار باشی چه فقیر. پس مشکل، فراگیر و بی‌تبعیضه!
بیای داستان این لابراتوار سیار رو برات بگم. ماجراش برمی‌گرده به یه پزشک بلژیکی به اسم ویلم آمبله (Willem Ombelet)، که تو دهه ۱۹۸۰ تو آفریقای جنوبی کار می‌کرد و دید ناباروری تو جمعیت سیاه‌پوست خیلی زیاده، ولی به خاطر شرایط تبعیض‌نژادی (همون آپارتاید) عملاً دسترسی به درمان نداشتن. همین شد که آمبله و تیمش دنبال راهی ساده‌تر و ارزون‌تر برای IVF بودن.
تو دهه ۹۰ پروژه The Walking Egg رو راه انداختن (یه پروژه علمی-هنری واسه گسترش دسترسی به درمان ناباروری برای همه). سال ۲۰۰۸ با یه دانشمند به اسم جاناتان ون بلرکوم (Jonathan Van Blerkom) آشنا شد که قبلاً رو مدل ساده‌تر IVF کار کرده بود؛ کاری که معمولاً تو آزمایشگاه‌های مجهز کلی دستگاه لازم داره، اینا با یه سیستم خیلی جمع‌وجور پیش بردن. به جای انکوباتور کلی‌دار (یعنی دستگاهی که شرایط استریل و کنترل‌شده واسه رشد جنین ایجاد می‌کنه)، لوله‌ها رو از قبل با گاز مخصوص پر می‌کردن و با درپوش لاستیکی می‌بستن. خب تخمک و اسپرم از طریق همین درپوش وارد میشدن و جنین داخل همون لوله رشد می‌کرد!
انگار فقط به یه میکروسکوپ خوب و یه راهی برای گرم نگه داشتن لوله نیاز دارین و خلاص. وقتی جنین به ۵ روزگی می‌رسه، هم میشه منتقلش کرد به رحم، هم میشه فریز کرد برای بعد. طبق گفته آمبله، هزینه این مدل آزمایشگاه یک‌دهم یا حتی یک‌بیستم یه لابراتوار عادیه! یعنی هزینه‌ها نابود میشه و ملت بیشتری می‌تونن امتحانش کنن.
اولین ایده این بود که این روش تو کلینیک‌های ثابت بررسی بشه. همین کار رو سال ۲۰۱۲ تو بلژیک انجام دادن و اولین بچه‌ها همون موقع متولد شدن. ولی گره اصلی این بود: چطور این کار رو به روستاها و نقاط دورافتاده برسونیم؟ همین شد که اومدن یه تریلر (یعنی ماشین بزرگ باری) آوردن و لابراتوار جمع‌وجور رو توش چیدن! حتی یه سیستم جمع‌شدنی طراحی کردن که موقع پارک کردن، بخش مراقبت خصوصی برای منتقل کردن جنین هم داشته باشه.
حالا پروسه چجوریه؟ اول متقاضی باید تو مرکز درمانی محلی داروی تحریک تخمک‌گذاری مصرف کنه و تخمک‌هاش جمع بشه. بعدش بقیه کار، یعنی لقاح و رشد جنین، همش تو این لابراتوار سیار انجام میشه.
سال گذشته اولین تست این پروژه اجرا شد! اونا با یکی از معدود کلینیک‌های ناباروری مناطق روستایی آفریقای جنوبی همکاری کردن. ده تا خانم داوطلب شرکت کردن؛ پنج نفر باردار شدن، یکی متأسفانه سقطی داشت و چهار نفر بارداری‌شون ادامه پیدا کرد. اولین نوزاد، ملایه، ۱۸ ژوئن به دنیا اومد و دو روز بعدش هم راسو متولد شد. بقیه بچه‌ها هم هر لحظه ممکنه به دنیا بیان!
آمبله می‌گه: “ما ثابت کردیم این شیوه فوق‌ارزان و ساده حتی تو لابراتوار سیار هم جواب می‌ده و نتایجش با IVF کلاسیک یکیه!” تیمش الان داره پروژه‌های مشابه رو برای مصر و اندونزی هم برنامه‌ریزی می‌کنه، و هدفشون اینه این تکنولوژی رو جهانی کنن…
در کل، ایده اینه که علاج ناباروری و شانس مادر شدن، فقط مخصوص کشورهای پولدار و شهرهای بزرگ نمونه. با خلاقیت و ساده‌سازی میشه معجزه علم رو به هر روستایی رسوند و خیلیا رو خوشحال کرد.
این خبر رو اولین بار MIT Technology Review تو خبرنامه هفتگی‌ش یعنی The Checkup منتشر کرد. اگه دوست داری از اینجور خبرها زودتر باخبر شی، سر بزنی بد نیست.
منبع: +
