یه خبر خیلی عجیب و به‌نوعی علمی-تخیلی: برای اولین بار تو چین، پزشکا اومدن ریه یه خوک رو تو بدن یه آقای ۳۹ ساله که مرگ مغزی شده بود، پیوند زدن. تا همین حالا تو دنیا پیوند اعضای دیگه مثل کلیه و قلب خوک به آدم انجام شده بود (اونم باز رو آدمایی که مرگ مغزی شده بودن) و قبلاً تو چین هم پیوند کبد خوک امتحان شده بود؛ اما ریه تا حالا امتحان نشده بود. به همچین پیوندی می‌گن «زنوترنسپلنتیشن» یعنی گرفتن عضو از یه گونه (اینجا: خوک!) و وصل کردنش به یه گونه دیگه (آدم!).
تیم تحقیق تو بیمارستان دانشگاه پزشکی گوانگژو این کار رو کرد و نکته جالب این بود که کل مراسم کاملاً با رضایت خانواده بیمار و طبق موازین علمی انجام شده، کلاً چهار تا تست انجام دادن تا مطمئن بشن مرد مرگ مغزیه و همه چیز رو شفاف گزارش کردن.
می‌دونین چرا این همه سراغ اعضای بدن خوک می‌رن؟ چون کلی آدمن تو دنیا که منتظر پیوند عضو هستن و خیلی‌هاشون سال‌ها می‌رن تو لیست، اما عضو مناسب گیرشون نمیاد. خوک‌ها از نظر سایز و فیزیولوژی بدن یکمی به ما نزدیکن و میشه امیدوار بود تا روزی مشکل کمبود عضو پیوندی با این روش حل بشه.
حالا این خوک داستان ما، یه خوک کاملاً معمولی نبود! این خوک رو بوسیله تکنولوژی ویرایش ژن معروف به CRISPR (کریسپر یعنی یه نوع قیچی بسیار دقیق ژنتیکی که دانشمندا رویاهاشونو باهاش واقعی می‌کنن!) “ژن‌ادیت” کردن؛ یعنی سه تا ژن از خوک رو حذف کردن (تا پروتئین‌هایی که ممکن بود سیستم ایمنی آدم رو تحریک کنن رو نسازه) و سه تا ژن آدمی بهش اضافه کردن تا بدن انسانی راحت‌تر مهمون جدیدش رو قبول کنه.
عمل پیوند تو ماه می ۲۰۲۴ انجام شده. اول ریه سمت چپ خوک رو درمیارن و در بدن این آقای مرگ‌مغزی کار می‌ذارن، ریه سمت راست خودش همچنان سر جا بود. از یه روز قبلش و هر روز بعدش، به بیمار داروهای ضدسیستم ایمنی (ایمونوساپرسیو) دادن که جلوی حمله سیستم ایمنی بدن رو به ریه غریبه بگیره.
نتیجه چی شد؟ خب، ریه خوکی ۹ روز کاملاً کار کرد! هرچند از همون ۲۴ ساعت اول علایم پذیرش نشدن داشت (یعنی سیستم ایمنی بدن کم‌کم فهمید این ریه خودی نیست و شروع کرد به مبارزه)، تورم و التهاب هم ظاهر شد. بعد سه روز، بدن بیمار آنتی بادی (یعنی همون مواد شیمیایی‌ای که سیستم ایمنی تولید می‌کنه تا ویروس، باکتری یا هر چیز خارجی دیگه‌ای رو بزنه نابود کنه) ساخت و ریه رو شروع کرد به تخریب کردن. خانواده بیمار تو روز نهم خواستن آزمایش متوقف شه.
دکترها گفتن که هدف فعلاً انجام پیوند به شکل واقعی تو یه بیمار زنده نبوده، بیشتر دنبال این بودن که ببینن سیستم ایمنی انسان چطور رفتار می‌کنه و چه ایرادایی پیش میاد. این پیوندها هنوز خیلی با کاربرد گسترده فاصله دارن و مراحل پیش‌بالینی (یعنی قبل از اینکه رو آدمای زنده پیاده شه) هستن.
راستی، مشکل ریه اینه که چون دائماً با هوای بیرون در تماسه، پروتئین‌های دفاعی زیادی داره و این خودش باعث میشه سریع‌تر مورد حمله سیستم ایمنی قرار بگیره. تازه بافت‌های ریه خیلی نازکن و آسیب‌پذیر، پس اگه سیستم ایمنی بخواد دعوا راه بندازه، آسیب ممکنه شدید باشه.
دکتر آدام گریزمر (آدم معروف پیوند تو نیویورک که تو این پروژه دخیل نبود) گفته: «هیچکسی واسه یه پیوند نه روزه داوطلب نمیشه، ولی این مدل تحقیقات (روی بیماران مرگ مغزی) خیلی مهمن. چون مدل‌های حیوانی دقیقاً نمی‌تونن نشون بدن تو بدن آدم همه چی چجوری پیش میره.»
یه نکته فنی دیگه هم گفتن: اگه بشه در آینده جلوی فعالیت سلول‌های خاص سیستم ایمنی رو گرفت یا سیگنال‌های شیمیایی که باعث التهاب میشه رو suppressed (یعنی خاموش) کرد، شانس دوام ریه خارجی بالاتر میره. یعنی این تازه اول راهه و کلی تحقیق مونده.
یه سوال جالب هم هنوز بی‌جواب مونده: اصلاً اگه بیمار رو از دستگاه‌های پشتیبانی حیات جدا می‌کردن، این ریه خوکی تا کی کار می‌کرد؟ یعنی هنوز دقیق نمی‌دونن تو فرد زنده دوام چقدره.
در نهایت دانشمندا معتقدن این مطالعه تازه کلی سرنخ داده راجع به اینکه برای تبدیل پیوند ریه خوک به آدم به یه درمان واقعی، چه مشکلات ایمنی و ژنتیکی باید حل بشه و چقدر راه مونده تا عملِ پیوند واقعی و کاربردی رو آدمای زنده انجام بشه.
خلاصه، هرچند فعلاً این پیوندها به درد آدمای زنده نمی‌خورن، ولی این اولین قدم‌های واقعی به سمت آینده‌ایه که شاید دیگه بیمارا برای پیوند عضو، اونقدر اذیت نشن و مجبور نباشن سال‌ها تو لیست انتظار بمونن.
منبع: +
