بذار یه داستان برات تعریف کنم که خیلیا امروزه باهاش درگیرن: ترس از جا موندن (FoMO) و اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی! FoMO همون حسیه که فکر می‌کنی اگه یه لحظه سرت رو از گوشی برداری، یه چیزی رو از دست می‌دی یا بقیه دارن خوش می‌گذرونن و تو نیستی، یه جور استرس بیخودی درباره عقب افتادن از بقیه.
حالا دانشمندها اومدن یه پژوهش درست و حسابی انجام دادن تا ببینن این فومو چجوری به اعتیاد شبکه‌های اجتماعی ربط داره و از اون‌ور هم آیا اعتیاد به این شبکه‌ها دوباره فومو رو قوی‌تر می‌کنه یا نه. یه نکته جالب هم این وسط هست: چیزی به اسم “کنترل ارادی” یا همون volitional control. یعنی اینکه چقدر می‌تونی جلوی وسوسه‌هات رو بگیری و به خودت مسلط باشی، مثلاً هر وقت هوس کردی اینستاگرامو باز کنی، بتونی مقاومت کنی.
برای این مطالعه، یه جمعیت درست و حسابی – 621 نفر – اومدن یه پرسشنامه آنلاین رو پر کردن که سه تا پرسشنامه معتبر توش بود: یکی برای سنجش اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی (Bergen Social Media Addiction Scale)، یکی برای فومو، و یکی هم برای اندازه‌گیری همین کنترل ارادی که داشتم می‌گفتم. جالبیش اینجاست که بعد از پاکسازی داده‌ها، تقریباً 89 درصد جواب‌ها رو تونستن نگه دارن و تحلیل کنن.
تحلیل داده‌ها رو با نرم‌افزارهای SPSS و AMOS انجام دادن (این دو تا نرم‌افزارهایی هستن که خبری‌های رشته آمار و روانشناسی حسابی باهاش کار دارن و خلاصه هر جور آماری بخوای با اینا در میاد). کاری که کردن این بود که هم آمار توصیفی گرفتن (یعنی یه نگاه کلی به داده‌ها انداختن)، هم رگرسیون چندگانه و هم آنالیز میانجیگری.
حالا نتایج چی شد؟ خب، مشخص شد که هرچی فوموی آدم بالاتر باشه، اون طرف اعتیادش به شبکه‌های اجتماعی هم بیشتره! رابطه‌شون خیلی قوی و مستقیمه. یعنی آدمایی که از جا موندن می‌ترسن، بیشتر و بیشتر توی شبکه‌های اجتماعی گیر می‌افتن. اما یه نکته باحال‌تر اینکه، این تاثیر فومو روی اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، دو تا راه داره: یکی مستقیم، یکی غیرمستقیم از طریق همون کنترل ارادی.
یعنی چی؟ یعنی فومو هم مستقیماً و هم با کم کردن کنترل اراده باعث افزایش اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی میشه. بالا رفتن فومو باعث میشه آدم کنترل خودش رو سر اینکه گوشی رو کنار بذاره یا نه، از دست بده و بعدش بیان تو مسیر اعتیاد. ولی جالب اینجاست: برعکسش اتفاق نمی‌افته! یعنی اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی فقط مستقیم باعث فومو میشه و اون وسط، کنترل اراده نقش میانجی نداره.
خلاصه اینکه کنترل اراده یه کلید مهم وسط این داستانه. اگه آدم‌ها بتونن قدرت کنترل خودشون رو بیشتر کنن، احتمالاً می‌تونن کمتر اسیر این چرخه بی‌پایان بین فومو و اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی بشن.
این نتایج نشون میده که فقط دنبال از بین بردن فومو بودن کافی نیست، باید همزمان روی تقویت کنترل ارادی هم کار کرد. اگه به فکر راهکار برای کم کردنِ استفاده ناسالم از شبکه‌های اجتماعی هستی یا با فومو درگیری، شاید بد نباشه روی همین “توانایی کنترل اراده” یه دستی بکشی و تمرینش بدی! مثلاً می‌تونی روزی یه ساعت گوشی رو از خودت دور کنی و ببینی چیکار می‌کنی!
در کل، این تحقیق کلی بینش و دید خوب بهمون میده درباره اینکه چطور این چرخه معیوب بین فومو و استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیره و چه جوری میشه بهش غلبه کرد.
منبع: +
