تا حالا به گلها دقت کردین؟ تو خیابون، وسط چمنای کنار بزرگراه، تو پارک یا حتی اون قاصدکی که از بین ترکهای آسفالت سر در میاره. همیشه باهاشون خاطره داریم! بیشترمون فقط به فصل شکوفه دادن و پژمردگیشون نگاه میکنیم یا شاید بدونیم اینا هر سال یه قصه دارن: غنچه، شکوفه، پژمرده شدن و بعدش دونه دادن. ولی واقعاً گلها خیلی چیزای جالبتری از همین ظاهرشون توی دلشون دارن!
یکی از باحالترین نکتهها اینه که شکل و شمایل هر گل فقط به نوعش ربط نداره، آقا کاملاً به آبوهوا و شرایط محلی و جهانی بستگی داره. مثلاً اگه سال خشکی داشته باشیم، رنگ گلبرگا ممکنه فرق کنه، یا اگه سال گرمی باشه، شاید گل بزرگتر بشه. حتی رنگدانههایی که گلها رو قشنگ میکنن میتونن بیشتر بشن اگه اوزون هوای اون منطقه بالا بره. (رنگدانه یعنی اون مواد رنگیه که توی گیاه تولید میشه و رنگ گل یا برگ رو درمیاره. مثلاً آنتوسیانینها که رنگشون قرمز یا آبیه و کلی خاصیت دارن، هم ضد آفتن، هم به گیاه کمک میکنن استرسای آب و هوایی رو تحمل کنه.)
حالا بیایید یه پروژه خفن رو بررسی کنیم: اسمش Plant Futures یا “آینده گیاهان” بود. این پروژه یعنی یه تحقیق هنری که فکر میکنه یه گونه گل خاص (اسمش Circaea alpina، یه جور گل کوچولویه) قراره از سال ۲۰۲۳ تا ۲۱۰۰ چه شکلی بشه اگه آبوهوا همینطور گرم تر شه. یعنی برای هر سال یه مدل گل درست کردن. همه چیز هم برمبنای دادههای واقعی آبوهوا و پژوهش درباره تأثیر آبوهوا روی ظاهر گلها ساخته شده. یعنی مثلاً پیشبینی میکنن اگه دما یا اوزون یا دیاکسیدکربن تغییر کنه، گلای آینده چجوری میشن.
این پروژه زمانی کلید خورد که یه هنرمند تو هلینسکی فنلاند تو یه اقامت هنری بود و با یه زیستشناس به اسم آکو کورهونن رفیق شد تا بفمه تغییر اقلیم داره با گلها و اکوسیستم اونجا چی کار میکنه. مثلاً فهمیدن این گل Circaea alpina که قبلاً اونقدرها رایج نبوده، فاز جدید گرفته و با بالا رفتن دما، توی اون منطقه زیاد شده. قضیه جالبه چون فقط سایه و رطوبت رو دوست داره و متأسفانه درختای صنوبر (که این شرایط رو میدن) دارن به خاطر بیماریهای جدید جنگلی کم میشن. حالا فرض کن این گل مجبور بشه تو شرایط متفاوت (مثلاً دشت آفتابی و زمین خشکتر) زنده بمونه، چه اتفاقی براش میفته؟
برای اینکه بفهمن این تغییرات دقیقاً چجوریه، حتی رفتن سراغ مجموعههای گیاهشناسی Luomus و گلای خشکشده Circaea از دوران خیلی قدیم (مثلاً نمونههایی که مال ۱۹۰۶ بود) رو دیدن که با آبوهوای اون سالا مقایسه کنن.
یه بخش بامزه دیگه داستان اینه که چجوری روند تکامل گلها رو مدل سازی کردن: با کمک هنرمند داده، با نرمافزار Nodes.io یه مدل سهبعدی از Circaea درست کردن که میتونست طبق دادههای دما، بارندگی و … هر سال تغییر کنه. مثلاً هر وقت دما میره بالا و بارش کم میشه، رنگ گلبرگ به قرمز میزنه (که یعنی گیاه آنتوسیانین بیشتری تولید میکنه تا جلوی آسیب رو بگیره). همینطور مثلا اگه اوزون بیشتر شه، اون لایه رنگدانههای یووی (اشعه فرابنفش) ضخیمتر میشه تا گرده گل رو بیشتر حفظ کنه از آسیب.
یه اتفاق دیگه این بود که وقتی شرایط آب و هوای آینده نمیشه پیشبینی کرد (یعنی مدلای آبوهوایی مطمئن نیستن)، گل گاهی یه لایهی اضافی گلبرگ درمیاره. توی علم گیاهشناسی به این حالت میگن Double bloom یا همون گل چند لایه که بیشتر از یه موتاسیون (یعنی جهش ژنتیکی) تصادفی ناشی میشه.
حالا اگه یه نگاه بندازیم به شمایل گل تو چند تا سال متفاوت:
- ۲۰۲۵: گل کمی بزرگتر از معمول به خاطر تابستون گرمتره، ولی کلیتش مثل همون مدل کلاسیکشه.
- ۲۰۶۴: گل هم گندهتر شده هم گلبرگاش زیاد شده (به خاطر افزایش دیاکسیدکربن و دما). حتی طرح چشمگربهای روی گل که با رنگدانه یووی درست میشه بزرگ و بینظمتر شده. لایه دوم گلبرگ نشوندهنده عدم قطعیت آبوهواست.
- ۲۰۷۴: گل گلبرگاش بیشتر صورتی زده (پاسخ به افزایش استرس ناشی از گرما و خشکی). اندازه هم باز به خاطر دیاکسیدکربن بزرگتر شده. گلبرگ دو لایه همچنان مونده.
- ۲۱۰۰: رگههای گل حسابی فشرده و زیاد شدن (شاید مثل برگ، روشیه که کمک میکنه تو خشکسالی بهتر آب برسونه.) یه احتمال دیگه اینه اینجوری سعی میکنه گردهافشانها رو جذب کنه، چون بدیِ هوا بوی گل رو پخش نمیذاره.
یه نکته بامزه هم اینکه تو این پروژه، گلهای آینده رو تو یه مکعب پلکسیگلس ۱۰ سانتیمتری نگه داشتن تا هرکسی بتونه لایههای مختلف رو مقایسه کنه و سیر تغییرات رو ببینه.
کلام آخر: اگه به گلها فقط به چشم یه شی قشنگ نگاه کنیم، خیلی چیزا رو از دست میدیم! در واقع یه جور زبون تصویری خودشون رو دارن که اگه بلد باشیم دیگه همه چی رو از آبوهوای اون منطقه گرفته تا آینده اقلیم زمین ازشون میفهمیم ✌️
(این مقاله خلاصهای بود از تجربهی خانم Annelie Berner – طراح و هنرمند داده اهل کپنهاگ که تو حوزه بصری کردن دادهها فعالیت داره!)
منبع: +
