تا حالا براتون سوال شده چرا نسل ما یعنی انسان‌های مدرن (هومو ساپینس!) باقی مونده ولی نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها (که خیلی نزدیک بودن بهمون) ناپدید شدن؟ خب، یه تیم از دانشمندها اومدن روی یه ژن کوچیک تحقیق کردن که احتمالاً توی این راز نقش داشته. نکته بامزه‌اش اینه که این ژن فقط یه ذره با ژن آدمای منقرض شده فرق داشته، اما ممکنه تاثیر بزرگی روی رفتار ما گذاشته باشه!
ماجرا از کجا شروع شد؟
تحقیقات قبلی نشون داده که ما حدود ۶۰۰ هزار سال پیش از نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها جدا شدیم. هنوزم دقیق نمی‌دونیم چرا ما زنده موندیم و اونا از بین رفتن. پس محقق‌ها دنبال سرنخ‌های ژنتیکی گشتن و روی یه آنزیمی به اسم ADSL (آدنيلوسوكسينات لايز، که کارش ساختن مواد پایه‌ای DNA ـه) زوم کردن.
ADSL یه پروتئینه که توی ساخت پورین به کار میره. پورین مثل یکی از آجرای اصلی ساختمون DNA و کلی مولکول مهم دیگه است. حالا نکته این‌جاست: تقریباً توی همه آدم‌های مدرن، ساختار ADSL با نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها فقط یه تفاوت کوچیک داره؛ آمینواسید شماره ۴۲۹ در ما “والین”ه ولی تو نئاندرتال‌ها و دنیسووان‌ها “آلانین” بوده!
چرا این یکی فرق داره؟
محقق‌ها معتقدن این جهش بعد از جدا شدن ما از نسل نئاندرتال‌ها-دنیسووان‌ها ایجاد شده. یعنی انگار از یه جایی به بعد فقط تو هومو ساپینس‌ها دیده میشه. آزمایش‌های قبلی روی سلول‌های رشد داده‌شده تو آزمایشگاه نشون داده که این مدل انسانی باعث میشه آنزیم ADSL ثبات کمتری داشته باشه و سریع‌تر از هم بپاشه!
موش‌ها چه ربطی دارن؟
به خاطر اینکه نمی‌شه همینطوری مغز آدما رو عوض کرد، اومدن تو موش‌ها این ژن رو دست‌کاری کردن و مدل انسانی رو تو ژنومشون گذاشتن. نتیجه چی شد؟ توی اندام‌های مختلف موش مخصوصاً مغزشون، موادی که ADSL روشون کار می‌کنه زیادتر شد. این نشون میده که ورژن انسانی ADSL کمتر از مدل نئاندرتال-دنیسووان‌ها فعاله.
یه نکته جالب‌تر: وقتی به موش‌ها یاد دادن با دیدن یه نور یا شنیدن یه صدا می‌تونن آب بگیرن، اونایی که ژن انسانی رو داشتن – مخصوصاً ماده‌ها! – خیلی بهتر از بقیه یاد گرفتن و تشویق شدن آب به دست بیارن. انگار این ورژن ژن باعث شده راحت‌تر “رابطه علت و معلولی” رو بفهمن یا انگیزه بیشتری واسه گرفتن پاداش (اینجا آب) داشته باشن.
یعنی این ژن مسیر بشر رو عوض کرده؟
یافته‌های آماری روی DNA انسان‌های امروزی (از همه جای دنیا) نشون میده این جهش بیشتر از چیزی که شانسی باشه پخش شده. محقق‌ها فکر می‌کنن که پس این ژن احتمالاً یه مزیت انتخاب طبیعی داشته. مثلاً شاید کسایی که این مدل رو داشتن بهتر تو شرایط سخت یا رقابت برای منابع زنده موندن.
البته یه ذره هم جای سوال هست! قبلاً نشون داده بودن اگر تو انسان امروزی جهش تو این ژن زیاد بشه و ADSL خیلی کم‌کار بشه، ممکنه به مشکلات ذهنی یا اختلال حرف زدن دچار بشیم. پس انگار طی تکامل یه تعادل به وجود اومده بین سودش و ضررش.
داستان هنوز کامل روشن نشده!
خیلیا میگن هنوز برای نتیجه‌گیری قطعی زوده. همون‌طور که یکی از دانشمندها گفت: مدارهای عصبی موش‌ها اصلاً قابل مقایسه با آدما نیست. اما این راهکار – یعنی استفاده از موش‌ها واسه چک کردن تاثیر ژن‌های مختلف – می‌تونه دریچه‌ای تازه برای فهمیدن رفتارهای انسانی و تکامل مغز باز کنه.
خلاصه اینکه دانشمندها میخوان تحقیق کنن دقیقاً چطور تغییرات توی ADSL باعث اثر رفتاری میشه و حتی شاید معلوم شه چند ژن با هم کار می‌کردن. فعلاً جواب آخر رو کسی نمی‌دونه، اما این ژن کوچیک می‌تونه یه تیکه مهم از پازل تکامل ما باشه.
حالا شما چی فکر می‌کنین؟ واقعاً یک تغییر خیلی ریز ژنتیکی می‌تونه اینقدر روی سرنوشت تاریخ بشر تاثیر بذاره؟
منبع: +
