بذارید براتون یه داستان خفن از اعماق فضا تعریف کنم! تازگیا یه عکس خیلی باحال منتشر شده که دانشمندا اسمش رو گذاشتن “انگشتر الماسی” فضایی. حالا این انگشتر الماسی چیه؟ اگه عکسشو ببینید، یه حلقه بزرگ نورانیه که کنار یه تیکه براق‌تر و درخشان‌تر، مثل الماس، قرار گرفته. اما قشنگیش اینه که همه اینا اون‌ور کهکشان توی صورت فلکی Cygnus (اسم دیگه‌ش هم قوئه، چون شبیه قوه) دیده شده، و تقریباً ۴۵۰۰ سال نوری با ما فاصله داره! خب حالا سال نوری یعنی چی؟ یعنی مسافتی که نور توی یک سال طی می‌کنه؛ خلاصه بخوایم حساب کنیم، خیلی خیلی دورتریم!
این ساختار فضایی ۲۰ سال نوری قطر داره! یعنی اگه بشه روش راه رفت، کلی وقت لازمه تا دورش بزنی 😁 این حلقه همون باقی‌مونده از یه حباب گازی پر از کربن یونیزه شده‌ست — البته یونیزه شده یعنی اون اتم‌های گازها تحت تأثیر انرژی زیاد، الکتروناشون رو از دست دادن و کلی شارژ دار شدن! اما چرا این حباب شکل حلقه‌ای گرفته؟ معمولاً این حباب‌ها گرد و کاملاً کروی در میان، ولی این یکی توی یه ابر مولکولی پهن شکل گرفته — ابر مولکولی یعنی جایی که کلی گاز و غبار جمع شدن و ستاره‌ها تازه دارن اون تو ساخته می‌شن. بعد کلی باد و تشعشع از یه ستاره داغ و بزرگ اون وسط اومده، این حباب رو درست و بعد هم ترکونده و باعث شده حلقه‌ای شکل بشه.
نکته باحال اینه که سن این حلقه هم نسبت به فضا فوق‌العاده جوونه: فقط ۴۰۰,۰۰۰ سال! البته این سن برای ما آدما خیلی زیاده، اما تو دنیای ستاره‌ها که میلیون‌ها سال عمر دارن، این یکی حسابی تازه‌کاره.
الان شاید فکر کنید اون نقطه درخشان مثل الماس، خودش وسط حلقه‌س؛ ولی دانشمندا اومدن بررسی گرفتن و فهمیدن اصلاً اون نقطه که گروهی از ستاره‌های جوونه، خودش از حلقه هم جداست! یعنی فقط از دید ما رو زمین جور افتاده که انگار چسبیده به حلقه؛ ولی وقتی فاصله واقعی رو حساب می‌کنی، چند صد سال نوری جلوی حلقه است — یه جور تصادف تصویری جالب!
حالا این انگشتر فضایی فقط یه چیز خوشگل توی آسمون نیست. دانشمندها بر این باورن که چنین ساختارهایی نشون می‌ده حتی یه ستاره چقدر می‌تونه کل محیط اطرافشو تغییر بده و روی ابرهای گازی اطرافش تأثیر بذاره. دقیقا نیکولا اشنایدر (Nicola Schneider)، یکی از نویسندگان این پژوهش، گفته: “این حلقه الماسی، مثال کاملیه برای نشون دادن اینکه یه ستاره معمولی چطور می‌تونه کل ابرهای غول‌پیکر اطرافشو دگرگون کنه.” و این واسه فهمیدن اینکه اصلاً ستاره‌ها تو کهکشان راه شیری ما چطور ساخته می‌شن و شکل می‌گیرن، خیلی مهمه.
حالا بریم سراغ دوربینی که این عکس رو گرفته! عکس توسط هواپیمای رصدخانه‌ای ناسا، یعنی SOFIA (که شاه‌کار بود و دیگه بازنشسته شده!) ثبت شده. این رصدخونه، یه تلسکوپ بزرگ ۲/۷ متری بود که روی یه هواپیمای بوئینگ ۷۴۷SP سوار کردن و تا ارتفاع حدود ۱۳,۷۰۰ متری زمین پرواز می‌کرد؛ یعنی جایی که دیگه ۹۹٪ هوای زمین زیر پاته و نور مادون قرمز رو خیلی راحت‌تر ثبت می‌کنی. (نور مادون قرمز یعنی اون موج‌های نوری که چشم ما نمی‌بینه ولی کلی اطلاعات از فضا می‌رسونه) SOFIA از ۲۰۱۰ شروع به کار کرد تا سال ۲۰۲۲ که به خاطر کمبود بودجه تعطیل شد. اما هنوز کلی دیتای خفن ازش مونده که ستاره‌شناسا دارن کشفشون می‌کنن.
راستی، اصطلاح “انگشتر الماسی” تو نجوم یه معنی دیگه‌م داره که بد نیست بدونی: موقع کسوف کامل، یعنی وقتی ماه کامل جلوی خورشید رو می‌گیره، یه لحظه کوتاه یه تیکه نور مثل الماس از لبه ماه می‌اد بیرون و بهش همین اسم رو میدن! اما اینجا تو فضا، صرفاً ظاهر شبیه الماس و حلقه شده؛ دلیل فیزیکی‌ش فرق داره.
اگه به عکس‌های بیشتر و عجیب و غریب از فضا علاقه داری، حتما دنبال “عکس هفته فضا” بگرد، هر هفته کلی صحنه خفن از گوشه و کنار جهان کشف می‌شه که مغز آدم رو سوت می‌کشه!
منبع: +
