خب بیا یه کشف خیلی خفن توی دنیای نجوم رو با هم مرور کنیم، اونم اینه که دانشمندها یه پل گازی عظیم پیدا کردن که تقریباً دو برابر عرض کل کهکشان راه شیری خودمونه! تازه این پل داره دو تا کهکشان کوتوله رو به هم وصل میکنه که کلی هم داستان پشتشه.
این دو تا کهکشان کوتوله که اسماشون NGC 4532 و DDO 137 هست، حدود ۵۳ میلیون سال نوری با ما فاصله دارن. یعنی عملاً ته دنیا هستن! جای این دو تا هم درست لبه خوشهی سنبله (Virgo Cluster) ـه. حالا خود خوشهی سنبله رو تصور کن که بیش از ۱۰۰۰ تا کهکشان رو تو خودش جا داده، واقعاً شلوغه اونجا!
نکته باحال اینه که این زوج کهکشانی یه جورهایی شبیه ابر ماژلانی بزرگ و کوچک هستن (LMC و SMC)، همون دو تا کهکشان کوتولهای که دور راه شیری خودمون میچرخن، ولی اینا فعلاً به هیچ کهکشانی وابسته نیستن و انگار الان دارن خیلی آروم به داخل خوشه سنبله سقوط میکنن!
حالا چطوری این کشف اتفاق افتاد؟ همهاش زیر سر تلسکوپ ASKAP هست که توی استرالیاست. این تلسکوپ تازهکار، توی پروژهای به اسم WALLABY داره کل آسمون نیمکره جنوبی رو از سال ۲۰۲۲ تا الان اسکن میکنه. با دوباره تحلیل کردن دادههاش، دانشمندها متوجه یه پل گازی غولپیکر شدن که تقریباً ۱۸۵ هزار سال نوری طول داره و دو کهکشان رو به صورت تقریباً یه خط صاف بهم وصل کرده.
جالبتر این که این پل پر از گازیه که خیلی مناسب «ستارهسازی» ـه! یعنی ممکنه ستارههای جدیدی اون وسط به دنیا بیان. (گاز خنثای هیدروژن، که برای تشکیل ستارهها بهش نیاز داریم، به مقدار زیاد اونجا پیدا شده.)
ولی صبر کن! عقب این پل ضخیم، یک دُم خیلی دراز از گاز رو پیدا کردن که طولش به ۱.۶ میلیون سال نوری میرسه! فکر کن، طول راه شیری فقط صد هزار سال نوریه! این در واقع رکورد طولانیترین دُم کهکشانی کشف شدهاست و حتی دم کهکشان NGC 4839 رو هم (که سال ۲۰۲۳ کشف شد و ۱.۵ میلیون سال نوری بود) شکست داده.
حالا دانشمندها معتقدن که این پل عجیب احتمالاً وقتی درست شد که این دو کهکشان کوتوله، حدود یه میلیارد سال پیش، از کنار هم با فاصله خیلی کم رد شدن (بهش میگن «عبور نزدیک» یا close passage). «نیروهای جزر و مدی» یا همون tidal forces که موقع برخورد نزدیک دوتا جرم بزرگ پیش میاد، بخشی از گاز هیدروژنی یه کهکشان رو کشیدن سمت اون یکی کهکشان و این پل درست شده!
در مورد اون دُم دراز هم، داستانش اینه که هر دو کهکشان دارن از وسط یه ابر گازی فوقالعاده داغ (تا ۲۰۰ برابر سطح خورشید داغتر!) که دور خوشه سنبله رو گرفته عبور میکنن. این حرکت باعث شده به پدیدهای به اسم ram pressure یا همون “فشار ضربهای” دچار بشن. اگه بخوام راحت توضیح بدم، این تقریباً شبیه همون اتفاقیه که یه ماهواره وارد جو زمین میشه و کمکم سوخته میشه، ولی اینجا این فرایند یه میلیارد سال طول کشیده و گاز پل شده دم.
یکی از محققها به اسم Lister Staveley-Smith میگه این دقیقاً همون فرایندی بوده که دم ۱.۵ میلیون سال نوری کهکشان NGC 4839 رو هم به وجود آورده بوده.
کلاً گاز خنثای هیدروژن تو کهکشانها خیلی مهمه چون ماده اولیهی درست کردن ستاره و حتی خود کهکشانه.
دانشمندها الان خیلی علاقه دارن این پل و دم عجیب رو بیشتر بررسی کنن، چون میتونن ازش بفهمن که کهکشانها چه جوری وقتی تو محیطهای شلوغ، مثلاً خوشه سنبله، قرار میگیرن، تغییر میکنن یا باهم تعامل دارن، یا ستاره جدید تولید میکنن یا نه.
در نهایت هم محققها میخوان این دو کهکشان کوتوله رو با ابر ماژلانی بزرگ و کوچک مقایسه کنن تا بفهمن وجود یا نبود یه شریک بزرگتر چه تاثیری روی تکامل همچین پلها و دُمهایی داره.
خلاصه این کشف فوقالعاده هم به فهم ما از دنیای شگفتانگیز کهکشانها کمک میکنه هم یه بار دیگه نشون داد که توی این عالم بینهایت، همیشه چیزهای عجیب و باورنکردنی منتظر کشف شدن هستن!
منبع: +