خب بچه‌ها، بیاید یه چیز خفن رو با هم کشف کنیم! یه گروه اخترشناس به تازگی تونستن یه ساختار عجیب و غول‌پیکر گاز و غبار رو پیدا کنن که اندازه‌ش واقعاً دیوونه‌کننده‌ست: این ابر حدود ۲۰۰ سال نوری کشیده شده! یعنی نور باید ۲۰۰ سال بدوه تا یک سرشو به سر دیگه‌ش برسونه. اسم این ابر رو گذاشتن «ابر میدپوینت» یا همون ابر Midpoint.
حالا می‌پرسی این ابر کجاست؟ توی یه قسمت کمتر بررسی شده از کهکشان راه شیری خودمون قایم شده بوده و کسی اصلاً تا حالا ندیده بودش! جالب‌تر این که این ابر از نوع Giant Molecular Cloud (GMC)ـه. حالا GMC یعنی چی؟ یعنی «ابر مولکولی غول‌آسا»: اینا ابرهایی پر از مولکول‌های مختلف گازی مثل هیدروژن هستن که تازه توی دل خیلی از ستاره‌ها قبل اینکه به دنیا بیان، همین جاها شکل می‌گیرن.
این کشف با تلسکوپ Green Bank انجام شده؛ یه تلسکوپ رادیویی بزرگ تو آمریکا که می‌تونه حتی ضعیف‌ترین موج‌های رادیویی رو از فضا بگیره. وقتی محقق‌ها به این منطقه نگاه کردن، دیدن که توی دل این ابر، کلی مناطق پویا و متلاطم هست که تازه حتی شاید جاهایی باشه که ستاره‌های جدید قراره متولد بشن! جدای اینا، کلی خط و راهرو از غبار داره که گفته میشه مواد اولیه رو دارن سمت مرکز کهکشانمون می‌ریزن.
یکی از محقق‌ها به اسم ناتالی باترفیلد گفته هیچ‌کسی خبر نداشته همچین ابری وجود داره تا وقتی اون‌ها بهش برخوردن و وقتی اندازه، جرم و چگالیش رو سنجیدن، مطمئن شدن با یه ابر مولکولی غول‌آسا طرفن.
باترفیلد توضیح داده این راهروهای غبار رو مثل “رودخانه‌های مخفی گاز و غبار” در نظر بگیرین که دارن مواد رو به سمت قلب کهکشان می‌برن. ابر میدپوینت درست تو ناحیه‌ایه که مواد از صفحه‌ی کهکشان (همونی که خورشید و اکثر ستاره‌ها توش گردش می‌کنن) به سمت مرکز کهکشان، جایی که شرایط خیلی خیلی خشن‌تر میشه، منتقل میشه. این دقیقاً همون جاییه که می‌تونیم بفهمیم قبل از اینکه مواد وارد اون مرکز مهیب بشن، شرایطشون چه شکلی بوده.
داخل این ابر، گازها حسابی درهم‌برهم و بهم‌ریختن. اصطلاحاً می‌گن اینجا «آشفته»ست! این شرایط شبیه گازهای مرکز کهکشان خودمونه. احتمالاً همین حرکت پرهرج‌ومرج یا برخوردش با ابرهای دیگه باعث شده این‌قدر شلوغ‌پلوغ بشه.
تو دل ابر میدپوینت چند تیکه غلیظ و پرچگال گاز و غبار داریم که احتمالاً دارن آماده میشن تا تحت گرانش خودشون جمع بشن و ستاره‌های جدیدی رو به دنیا بیارن. یکی از این تیکه‌ها که محقق‌ها بهش می‌گن Knot E، یه توده کوچیک و پرتراکم گازه که داره ذره‌ذره بر اثر تابش ستاره‌های اطرافش خورده میشه. این نوع توده‌های کوچولو رو frEGGs صدا می‌زنن؛ یعنی Free-floating evaporating Gas Globules. یعنی “کُره‌های گازی تبخیرشونده که آزادانه تو فضا شناورن”.
اما این همه ماجرا نیست! اخترشناس‌ها یه چیز فوق‌العاده هم پیدا کردن: یه منبع تازه و قوی از امواج مایکروویو که بهش می‌گن “میزر – Maser”. مُخَفف “Microwave Amplification by Stimulated Emission of Radiation”، که یعنی «تشدید کننده مایکروویو به دلیل تابش برانگیخته». این معمولاً نشونه اینه که تو اون منطقه ستاره‌سازی شدید داره اتفاق می‌افته.
نکته باحال دیگه اینه که علاوه‌بر شواهد تولد ستاره‌های جدید، یه ساختار پوسته‌ای هم پیدا شده که احتمالاً از انفجار ابرنواختر – همون supernova، یعنی مرگ انفجاری ستاره‌های خیلی بزرگ – به وجود اومده.
این تحقیق نشون میده ابر میدپوینت نقش خیلی مهمی تو گردش ماده از صفحه‌ی کهکشان به سمت مرکز داره. این ماده‌ها، مواد اولیه‌ی تولد ستاره توی بخش مرکزی و بار کهکشان راه شیری نمونه. “بار کهکشانی” هم یعنی اون بخش مرکزی کشیده که تو کهکشانای مارپیچی نوار-دار (Barred Spiral) مث راه شیری وجود داره و دور مرکز می‌چرخه.
یه نکته جالبی که یکی از اعضای تیم، لَری مورگان، گفته اینه: ستاره‌سازی تو این بارهای کهکشانی خودش یه معماست، چون ممکنه نیروهای قوی موجود اونجا عملاً جلوی تولد ستاره‌ها رو بگیرن. ولی لبه‌های جلویی این بارها، مثلاً همین جایی که ابر میدپوینت واقع شده، معمولاً می‌تونن گاز و مواد چگال رو جمع‌کنن و باعث شکل‌گیری ستاره‌های جدید بشن.
اگه این ابر و جاهای اطرافش بیشتر بررسی بشه، می‌تونیم بفهمیم دقیقاً آجرهای سازنده ستاره‌ها چطوری تو مرکز کهکشان‌ها دور هم جمع میشن. اصلاً شاید کل دید ما رو نسبت به زندگی کهکشانی تغییر بده!
این تحقیقات هم همین هفته گذشته تو مجله Astrophysical Journal چاپ شده و تازه اولشه؛ باید منتظر خبرهای باحال‌تر هم باشیم!
پس خلاصه که، ابر میدپوینت داره بهمون نشون میده کهکشان راه شیری هنوز پر از شگفتی‌های کشف نشده‌ست و با هر کشف جدید ممکنه تصورمون از راه شیری کلی تغییر کنه!
منبع: +
