خب، بذار داستان رو از اینجا شروع کنیم که تو ورزش حرفه‌ای، مخصوصاً تو چین و مخصوصاً تو سطح دانشگاهی، فشار جسمی و روانی واقعاً خیلی زیاده و موضوع فرسودگی یا همون burnout (یعنی وقتی ورزشکار انقدر خسته و دلزده و بی‌انگیزه میشه که دیگه نمی‌تونه اونجوری که باید عملکرد نشون بده) حسابی جدیه.
یه تحقیق جالب تو این زمینه انجام شده که اومده بررسی کنه ببینه چه چیزایی باعث میشه ورزشکارای دانشجوی چینی کمتر یا بیشتر دچار این فرسودگی شن. موضوعات اصلی که بررسی کردن “نوع هدف‌گذاری” ورزشکارا، کیفیت “رابطه مربی-ورزشکار” و تأثیر فشارای فرهنگی و سیستمی بود. (یعنی علاوه بر اون ذهنیت و انگیزه شخصی، رابطه با مربی و فشارهایی که جامعه و سیستم تحمیل میکنه رو هم دیدن!)
خلاصه‌ش این تحقیق چند مرحله‌ای بود و از دو روش مختلف استفاده کرد:
— اول، سراغ کمّی رفتن و با ۳۴۶ تا ورزشکار از پنج تا استان چین مصاحبه کردن (سنشون به طور میانگین ۲۰.۶ سال بود). چند تا پرسشنامه استاندارد مثل TEOSQ (که درباره نوع هدف‌گذاریه: مثلاً کسی هدفش فقط برد باشه یا پیشرفت خودش)، CART-Q (بررسی کیفیت رابطه مربی-ورزشکار)، و RED-A (که علائم فرسودگی رو می‌سنجه) استفاده کردن.
— بعدشم رفتن سراغ مصاحبه با ۲۸ تا از این بچه‌ها و ازشون دقیق‌تر درباره تجربه‌شون پرسیدن تا داده‌ها کامل‌تر شه و بتونن بیشتر عمق ماجرا رو ببینن.
حالا نتایج چی شد؟
۱) هدف‌گذاری “تسکی” یا همون Task Orientation یعنی کسی که هدفش پیشرفت فردی و بهتر شدن خودش باشه (نه صرفاً شکست دادن بقیه)، باعث میشه احتمال فرسودگی (burnout) کمتر بشه.
۲) هرچی رابطه اون ورزشکار با مربیش نزدیک‌تر باشه (Closeness یعنی یه جور صمیمیت، اعتماد و احساس امنیت با مربی) و “Complementarity” یا همون مکمل بودن (یعنی همکاری و حمایت دوسویه که احساس کنه با هم یه تیم واقعی هستن)، احتمال فرسودگی رو کمتر میکنه.
۳) از اون طرف اگه هدف‌گذاری ورزشکار به سمت “ایگویی” یا Ego Orientation بره (یعنی دوست داره فقط بهتر از بقیه باشه و مدام خودش رو با رقبا مقایسه میکنه)، به فرسودگی و مخصوصاً بدبینی یا همون “cynicism” (یعنی اعتمادش به سیستم و بقیه رو از دست میده و جای انگیزه فقط شک و بدبینی میاد) دامن میزنه.
۴) نکته باحال اینجا بود که “رابطه قوی و نزدیک با مربی” باعث میشه تأثیر منفی هدف‌گذاری ایگویی کمتر بشه. یعنی اگه ورزشکار حتی دنبال جلو زدن از بقیه هم باشه، اما با مربیش رفیق باشه و حس امنیت کنه، احتمال فرسودگیش کمتر میشه!
۵) همینطور “Complementarity” (همکاری/حمایت دوجانبه بین مربی و ورزشکار – یعنی طرف حس کنه همپایه مربیشه، با هم کار میکنن نه فقط اجرا کننده دستورات باشه) اثر خوب هدف‌گذاری تسکی رو بیشتر میکنه. یعنی اگه ورزشکار با هدف رشد خودش جلو بره و مربی هم واقعاً باهاش همکاری کنه، تقریباً ضدفرسودگی میشه براش!
۶) یه نکته جالب: تو پرسشنامه سه تا شاخه برای کیفیت رابطه مربی–ورزشکار بود (صمیمیت، همکاری/مکمل بودن، تعهد)، اما شاخه تعهد (یعنی مثلاً عهد و قول و قرارها) تو این مطالعه پیش‌بینی کننده مهمی نبود، بیشتر اون فضای صمیمیت و همکاری مهم بود.
۷) تو بخش مصاحبه‌ها، ورزشکارا توضیح دادن که چطور فشارهای عملکردی از طرف دانشگاه یا سیستم، اونا رو وادار میکنه که بیشتر هدفشون رقابت با بقیه یا مقایسه بشه (یعنی سراغ هدف‌گذاری ایگویی برن) و این قضیه مخصوصاً وقتی سیستم سفت و سخت باشه، باعث میشه حس بدبینی و خستگی بیان سراغشون.
۸) ورزشکارا گفتن وقتی رابطه‌شون با مربیا خیلی خوبه، راحت‌تر با استرس و فشارهای زندگی و ورزش کنار میان. مربیای خوب کسایی بودن که واقعاً گوش میدادن، راهنمایی می‌کردن و خود ورزشکار حس میکرد بخشی از تیمه نه فقط یه اجراکننده دستور.
۹) یه اصطلاح فرهنگی جالب وسط کار بود بنام “chī kǔ” (به زبان چینی یعنی “سختی کشیدن”) که ورزشکارای چینی بهش خیلی اهمیت میدن. این سختی کشیدنه با هدف‌گذاری تسکی گره خورده بود، یعنی ورزشکارایی که دنبال رشد خودشون بودن، سختی رو می‌پذیرفتن و حتی می‌تونستن ازش به عنوان یه ابزار رشد و محافظت از فرسودگی استفاده کنن.
حالا توصیه آخر این مطالعه این بود: اگه میخوایم مشکل فرسودگی ورزشکارای دانشگاهی تو چین (یا حتی کشورهای مشابه با سیستم‌های سفت و فشار زیاد) رو حل کنیم، باید هم روی انگیزه و هدف‌گذاری فردی (تشویق رشد فردی و تسکی بودن، نه رقابتی صرف) و هم روی کیفیت رابطه مربی–ورزشکار (ایجاد فضای دوستی، همکاری و حمایت واقعی) کار کنیم. پس فقط یه راه حل فردی یا فقط یه راه حل سیستمی جواب نمیده، هر دوش لازمه.
در کل اگه کسی تو محیط ورزش دانشگاهی چین بخواد تو اوج بمونه و فرسوده نشه، باید هم رابطه‌ش با مربی رو خوب کنه و هم رو انگیزه و هدف شخصی خودش کار کنه. البته فشارای فرهنگی و سیستمی همیشه هست، ولی این عوامل می‌تونن نقش حفاظتی جدی داشته باشن.
خلاصه که محتوای این تحقیق هم علمی بود، هم نکته‌های کاربردی برای ورزشکارا و حتی مربیا داشت که تو هر جای دنیا، نه فقط چین، شاید به درد بخوره!
منبع: +
