احتمالاً برات جالب باشه بدونی که گوگل برای اولین بار گفته هر بار که توی Gemini (همون هوش مصنوعی متنی گوگل) بهش یه سوال می‌پرسی، چقدر برق و آب مصرف میشه و چقدر هم کربن تولید می‌کنه. تا حالا هیچ شرکتی تو این سطح این اطلاعات رو عمومی نکرده بود و همه مون فقط حدس می‌زدیم که این هوش مصنوعیا چه بلایی سر زمین و منابع انرژی میارن.
خب، گوگل تو یه گزارش خیلی فنی، توضیح داده که چطوری محاسبه کرده و به عدد رسیده! طبق این گزارش، درخواست متوسط (یعنی همون سوالی که نه زیاد سنگینه نه خیلی سبک) تو Gemini، حدود ۰/۲۴ وات-ساعت برق می‌خوره! اگه نمی‌دونی وات-ساعت چیه، یه مثال بزنم: انگار یه مایکروویو رو واسه یه ثانیه روشن کنی! خیلی ناچیزه، نه؟
ولی خب همه سوالا اینقدر کم‌مصرف نیستن. مثلاً اگه بیای ده‌ها تا کتاب رو بهش بدی و بخوای خلاصه دقیقش رو ازش بخوای، قطعا مصرف انرژی میره بالا. حتی مدل‌هایی که جواب‌های منطقی‌تر و دقیق‌تر تولید می‌کنن هم معمولاً برق بیشتری می‌بلعن چون گام به گام جلو میرن تا به جواب برسن.
نکته قشنگ دیگه اینجاست که تو این تحقیق، گوگل فقط مصرف برق چیپ‌های هوش مصنوعی (که اینجا اسمش TPU هست، یه جور پردازنده قوی مثل GPU ولی اختصاصی گوگل) رو حساب نکرده؛ بلکه مصرف کل زیرساخت‌ها (مثلاً رم و CPU ماشین میزبان، سیستم‌های پشتیبان برای مواقع خرابی و حتی هزینه خنک‌کردن دیتاسنتر) رو هم آورده. مثلاً:
- چیپ‌های هوش مصنوعی فقط ۵۸٪ از مصرف کل برق رو دارن؛
- رم و پردازنده ۲۵٪ دیگه می‌برن؛
- ماشین‌های پشتیبان ۱۰٪ می‌کشن؛
- و ۸٪ هم خرج خنک شدن و تبدیل برق تو دیتاسنتر میشه! (دیتاسنترها یعنی مسئول ذخیره و پردازش اطلاعات تو مقیاس خیلی بزرگ)
اینجور گزارش‌ها حسابی به درد محقق‌ها و کسایی می‌خوره که دنبال فهمیدن اثرات هوش مصنوعی روی محیط‌زیست هستن. مثلاً پروفسور Mosharaf Chowdhury از میشیگان گفته فقط شرکت‌های بزرگ مثل گوگل هستن که می‌تونن این آمارو بدن چون مقیاس کارشون خیلی بالاست و به اطلاعات پشت پرده دسترسی دارن. این گزارش رو حتی جامع‌ترین تحلیلی که تا الان بوده هم دونستن.
راستی این گزارش فقط درباره درخواست‌های متنی هست؛ یعنی نگفته اگه تصویری یا ویدیویی از Gemini بخوای، چقدر انرژی لازم داره (چون کار با تصویر خیلی پرمصرف‌تره).
گوگل تو بحث کاهش مصرف انرژی هم حسابی رشد کرده. مثلاً حد وسط مصرف یه پرسش Gemini تو ماه می سال ۲۰۲۵، سی و سه برابر کمتر از می ۲۰۲۴ شده! دلیلش هم هی پیشرفته‌تر شدن مدل‌ها و بهینه‌سازی نرم‌افزارهاست.
حالا علاوه بر برق، گوگل حساب کرده وسطی‌ترین درخواست Gemini فقط ۰/۰۳ گرم دی‌اکسید کربن تولید می‌کنه. برای این محاسبه، کل مصرف برق سوالت رو گرفتن و ضرب کردن در میانگین آلودگی تولیدی برای هر واحد برق. اما یه نکته داره: گوگل میانگین مصرف برق‌شو بر اساس خریدهایی که از نیروگاه‌های انرژی پاک مثل خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی و هسته‌ای داشته محاسبه کرده. از سال ۲۰۱۰، بیشتر از ۲۲ گیگاوات قرارداد بستن تا برق پاک بخرن! به خاطر همین، میزان انتشار کربن تو برق مصرفی گوگل خیلی کمتر از میانگین شبکه برق کشورهای مختلفه.
حواست باشه دیتاسنترهای هوش مصنوعی جزو جاهایی هستن که آب زیادی لازم دارن تا خنک بمونن. گوگل تخمین زده هر درخواست فقط ۰/۲۶ میلی‌لیتر آب لازم داره، یعنی یه چیزی حدود پنج قطره آب.
هدف اصلی گوگل این بوده که ما بفهمیم وقتی داریم با Gemini یا بقیه سرویس‌های هوش مصنوعی کار می‌کنیم، مصرف منابعش خیلی کمتر از کارای روزمره‌ایه که فکرشم نمی‌کنیم. مثلاً اندازه چند ثانیه تلویزیون دیدن یا نوشیدن پنج قطره آب!
انتشار این گزارش یه جور شفاف‌سازی بود. خیلی وقته به شرکتا فشار وارد میشه که حساب انرژی مصرفی هوش مصنوعی رو رو کنن. آدمای مختلف مثل ساشا لوچیونی (پژوهشگر هوش مصنوعی و آب و هوا از Hugging Face) خیلی خوشحال شدن که این اطلاعات بالاخره عمومی شده. هنوز، البته، همه چیز رو نگفتن، مثلاً اصلاً نگفتن روزانه چند تا سوال به Gemini می‌رسه که کل برق مصرفی‌اش رو حساب کنیم.
در نهایت (البته هنوز کامل نیست)، گوگل خودش انتخاب کرده چی رو اعلام کنه و چی رو نه. کارشناسا میگن باید یه استاندارد جهانی برای امتیازدهی انرژی هوش مصنوعی درست بشه، مثل برچسب انرژی برای لوازم خونگی (Energy Star). فعلاً گزارش گوگل جای چنین استانداردی رو نمی‌گیره، ولی قطعاً یه قدم مهم تو راستای شفافیت و فهم بیشتر ماست!
منبع: +
