تا حالا فکر کردی وقتی تاکستان‌ها رو هرس می‌کنن اون شاخه چوبی‌های اضافی که ازشون می‌مونه، چی میشه؟ معمولاً یا زمین رو باهاشون شخم می‌زنن، یا میریزن توی کمپوست، یا بعضی جاها آتیش می‌زننشون. اما یه تیم باهوش تو آمریکا یه فکر خفن به سرشون زده و با همین دورریختنی‌ها کاری کردن که همه تعجب کردن!
این تیم، به رهبری دکتر سرینیواس جاناسوامی (که توی دانشکده علوم غذایی و لبنیات دانشگاه ایالت داکوتای جنوبی است)، موفق شدن از این شاخه‌های انگور یا همون ساقه‌های چوبیِ بعدِ برداشت، یه چیزی درست کنن شبیه پلاستیک، ولی کلی قوی‌تر! جالب‌ترش اینه که این “فیلم”ها (یعنی همون لایه‌های نازک شبیه پلاستیک برای بسته‌بندی) فقط توی ۱۷ روز تو خاک از بین میرن و تبدیل به خاک میشن. یعنی عملاً دیگه دغدغه پلاستیک‌هایی که قرن‌ها تو طبیعت می‌مونن رو میشه باهاش حل کرد.
واسه اینکه یه کم روشن بشیم، سلولز چیه و چرا مهمه؟ سلولز یه مادهٔ طبیعی و پرپول هست که تو دیوارهٔ سلولی گیاهان پیدا میشه و کارش اینه که گیاه رو قوی و محکم نگه داره. چیزی شبیه الیاف، که شبکه‌ای از ملکول‌های گلوکز درست کرده و با پیوندهای هیدروژنی سفت و سخت بهم چسبیده شدن – خلاصه نگهشون داری گیاه جون‌سخت میشه!
دکتر جاناسوامی و تیمش قبلاً سلولز رو از پوست آووکادو، پوست موز، یونجه، علف‌زارهای ویژه (اسمشون switchgrass هست)، و حتی پسماند قهوه درآورده بودن. ولی داستان این کشف از جایی شروع شد که خانوم دکتر آن فنل، استاد معروف دانشکده کشاورزی همون دانشگاه اومد یه ایده مطرح کرد: چرا با این شاخه‌های چوبی انگور که کلی سلولز توشونه و بعدِ برداشت همیشه اضافه می‌مونن کاری نکنیم؟
ماجرا اینه که هر سال بعد برداشت انگورهای خوشمزه، باید قسمت اعظم ساقه‌ها رو هرس کنن (یعنی از بین ببرن تا بوته سرحال بمونه برای سال بعد). این شاخه‌ها، دقیقا به خاطر این که آب کمی دارن و پر از سلولز هستن، گزینهٔ ایده‌آلی بودن برای تیم تحقیقاتی. برخلاف مثلاً پوست میوه‌ها که آبدار میشن و یه‌کم سخت میشه باهاشون کار کرد، اینا خیلی تمیز و جمع‌وجورن.
روند کارشون هم جالب بود؛ اول شاخه‌های انگور رو از باغ دانشگاه برداشت کردن، بعد کامل خشک و آسیابشون کردن تا موند فقط همون مادهٔ سلولزی. بعد از استخراج سلولز، اونو حل کردن و به صورت یک لایه روی صفحهٔ شیشه‌ای پخش و خشک کردن، تا فیلم شفاف و نازکی به دست بیاد. این فیلم نه تنها از پلاستیک‌های معمولی قوی‌تر بود (از نظر استحکام کششی – یعنی هر چی بکشیش دیرتر پاره میشه)، بلکه توی آزمایش‌ها وقتی زیر خاک گذاشتنش، فقط در ۱۷ روز کاملاً تجزیه شد!
یه نکتهٔ جالب دیگه اینکه این فیلم‌ها شفافن و قابلیت عبور نور بالایی دارن. پس محصولات غذایی تو بسته‌بندی حسابی معلوم هستن و خریدار یا حتی فروشنده، راحت می‌تونن کیفیتشونو چک کنن، بدون اینکه لازم باشه بسته رو باز کنن.
دکتر جاناسوامی این روش جدید رو یه قدم مهم برای رفتن به سمت محیط زیست پایدار و حمایت از اقتصاد چرخه‌ای زیستی (یعنی اکوسیستمی که توش هر چی تولید میشه دوباره وارد طبیعت شه و تلفاتش صفر باشه) می‌دونه. تازه تاکید داره که این کار هم به نفع محیط‌زیسته، هم منابع طبیعی بیخودی هدر نمیره، و حتی به کشاورزها و مزرعه‌دارها هم کمک می‌کنه چون محصول زائدشون تبدیل به یه جنس ارزشمند میشه.
ایشون تو یه مصاحبه رسمی گفت: «استخراج سلولز از محصولات کشاورزی می‌تونه منجر به خلق محصولات ارزش‌افزوده بشه و ما رو یک قدم به آرزومون نزدیک‌تر کنه: یعنی پلاستیک تجزیه‌پذیر واقعی که مثل یه کیسه پلاستیکی ولی دوست‌دار زمین باشه». راستی، نتیجهٔ این پژوهش رو هم تو یه نشریه علمی معتبر به اسم “فناوری مواد غذایی پایدار” (Sustainable Food Technology) منتشر کردن.
خلاصه داستان اینه: دفعه بعد که از کنار یه تاکستان رد شدی، بدون که اون شاخه‌های به ظاهر بی‌مصرف می‌تونن ناجی طبیعت از دست آلودگی پلاستیکی باشن!
منبع: +
