خب بیا برات یه ماجرای خفن از دل تاریخ بگم! حدود ۵۰۰ میلیون سال پیش، تو اعماق دریاها موجوداتی می‌گشتن که دانشمندها فکر می‌کردن اجداد اسکویید (همون ماهی مرکب‌ها) بودن. این موجودات عجیب که بهشون “نکتوکریدید” می‌گن، قیافه‌شون خیلی شبیه اسکوییدهای امروزی بود: کله بزرگ، شاخک و یه حالت نرم و شناور. خلاصه همه با خودشون می‌گفتن: خب دیگه، همون اسکوییدن فقط نسخه باستانی‌ترشون!
اما خب علم همیشه کلی سوپرایز برات داره! محقق‌های دانشگاه بریستول انگلستان و همکاراشون بالاخره این معما رو با کشف فسیل‌های باحال تو شمال گرینلند حل کردن. بذار یه چیزی بگم: این منطقه‌ای که اسمش “سیریوس پاسه” هست، مثل بهشت دفینه‌های دریاییه و حتی جاهایی رو نشون می‌ده که موجودات نرم و بی‌استخوان هم با جزییات کامل باقی موندن. چون معمولاً قسمت‌های نرم بدن تو فسیل‌ها نمی‌مونه ولی اینجا شرایطش فرق می‌کنه و واقعاً همه چی حفظ شده!
توی همین حفاری‌ها ۲۵ فسیل خفن پیدا شد که حتی نخاع و ساختار عصبی این جانورهای مرموز هنوز توشون مونده بود. یعنی ببین از ۵۰۰ میلیون سال پیش تا الآن اونقدر شیک مونده که انگار پَک کردن گذاشتن تو ویترین!
حالا یه موضوع جالب این بود که ۱۵ سال پیش یکی از محقق‌ها به اسم دکتر وینتر هی گیر کار داشت. اون زمان یه سری گفتن اینا حتماً اجداد سفالوپودها (Cephalopods یعنی دسته‌ای از نرم‌تنان مثل اختاپوس، اسکویید و سپیاها) ان. اما دکتر وینتر رو حساب تفاوت‌هایی که با اسکوییدها داشتن، قانع نشد و دنبال سرنخ رفت. خلاصه تیم پژوهش تصمیم گرفت خودش بره کف ماجرا رو دربیاره.
خب نکته مهم چی بود؟ توی این فسیل‌ها دانشمندها مدارک خیلی خفنی پیدا کردن: یه ساختار عصبی بزرگ زیر بدن این جونورها به اسم “گانگلیون شکمی” (Ventral Ganglion – یعنی گره عصبی بزرگی که تو شکم بعضی حیوانات دریایی، مخصوصاً کرم‌های فلش یا قاشق‌ماهی، هست). این ساختار دقیقاً مشخصه‌ی همین قاشق‌ماهی‌های باحال امروزیه. پس داستان اینه که این موجودات اصلاً فامیل اسکویید نبودن.
حالا قاشق‌ماهی یا Arrow Worm چی هست دقیقاً؟ قشنگ‌ترین توضیحش اینه: یه کرم باریک و سریع که جز شکارچی‌های اپِ فعال در دوران کامبرین بوده. کامبرین هم یعنی همون دوره‌ی اولیه‌ی زمانه که حدود ۵۱۸ میلیون سال پیش داشته جریان داشته و یه انفجار تنوع بیولوژیکی خفن رخ داده بوده.
وقتی دانشمندها دیدن نکتوکریدیدها این گانگلیون شکمی رو دارن و ساختار عصبی‌شون شبیه قاشق‌ماهی‌هاست، فهمیدن موضوع از اون چیزی که فکر می‌کردن پیچیده‌تره! یعنی نکتوکریدیدها واقعاً کارشون این بوده که خودشون رو اسکویید نشون بدن، ولی در اصل کرم بودن. حتی با دقت بیشتر معلوم شد که اینا چندتا ویژگی دیگه‌شونم با پیشایندان قاشق‌ماهی‌هایی مثل تیموربستیا و اَمِسکیا مشترکه.
یه نکته‌ی باحال که دکتر پارک از موسسه قطبی کره هم بهش اشاره کرد اینه که خیلی از فسیل‌های دوران قدیم ویژگی‌های اسکویید-گونه دارن، ولی این فقط یه جور سازگار شدن با زندگی تو آب بوده. مثلاً مثل اینکه شکل بدن وال و ایختیوسورهای قدیمی هم شبیه ماهی‌ها شده ولی فامیلشون ماهی نبوده.
جالب‌تر این که معلوم شده اجداد همین قاشق‌ماهیای فعلی که الان خیلی ساده‌ان، قبلاً شکارچی‌های حرفه‌ای و خفن بودن، با چشم‌های پیشرفته و شاخک‌های بلند. یعنی دقیقاً مثل اسکوییدهای امروزی، فقط خیلی زودتر! در واقع قاشق‌ماهی‌های امروزی، نسخه ساده‌تر و مینی‌مال آبا و اجداد باحال و باهوششون هستن.
راستی نقش این کرم‌های شناگر تو زنجیره غذایی اون زمان هم خفن بوده! برخلاف قاشق‌ماهی‌های فعلی که خیلی ساده و پایین‌تر تو زنجیره غذا قرار دارن، اونا جزو شکارچی‌های تاپ بودن.
آخرشم، دانشمندها اسم این فسیل جدیدو گذاشتن “نکتوگناتوس اِوااسمیتائه” به افتخار پروفسور اوا اسمیت که یه فعال حقوق بشر معروفه. دکتر وینتر می‌گه این اسم دقیقاً برازنده یه جونور زیرک و جنگنده بوده!
خلاصه اگر تا امروز فکر می‌کردی همه چی تو دنیای باستان ساده و قابل پیش‌بینی بوده، این داستان نشون می‌ده بعضی وقتا یه کرم ساده، قافیه رو از دست اسکوییدها می‌گیره و خودش رو وسط زنجیره غذایی جا می‌زنه!
منبع: +
