اگه اسم باتریهای سدیمی به گوشت نخورده، آماده باش که یه داستان باحال و خفن واست تعریف کنم! این روزا همه درباره باتریهای لیتیومی حرف میزنن، اما شرکت HiNa Battery Technology اومده و رو بازی رو عوض کرده. داستان اینه که اونها دارن روی باتریهایی کار میکنن که بهجای لیتیوم، از سدیم درست میشن. حالا سدیم چیه؟ دقیقاً همون عنصریه که تو نمک خوراکی و آب دریا هست! سدیم رو میتونی تقریباً هرجا که آب شور یا نمک وجود داره پیدا کنی، یعنی منبعش حسابی زیاده و پیدا کردنش هم کار شاخی نیست!
تا الان تقریبا همه باتریهایی که برای ماشین برقی یا ذخیره انرژی داریم با لیتیوم ساخته میشن. اما لیتیوم انگار معدن خاصی داره و فقط در چند کشور است. طبق گزارش آژانس بینالمللی انرژی، تا سال 2030 حدود 85 درصد لیتیوم دنیا فقط تو چین، شیلی و آرژانتین تصفیه میشه! این یعنی زنجیره تأمین حساس و پرریسک، چون اگه یکی از این کشورا مثلاً مشکلی براش پیش بیاد، همه دنیا باید غصه باتری بخوره.
اینجاست که باتریهای سدیمی وارد گود میشن! سدیم تقریباً 400 برابر بیشتر از لیتیوم روی زمین پیدا میشه و قیمت هر تن سدیم هم خیلی خیلی پایینتر از لیتیوم درمیاد. قیمتِ سدیم چیزی حدود 150 دلار برای هر تونه، اما لیتیوم تا 5000 دلار هم میرسه! این اختلاف اصلاً شوخی نیست.
حالا بریم سر داستان HiNa. این شرکت تو پکن و توسط پروفسور چن لیکوان (که بهش میگن پدر باتری لیتیوم چینی!) و سه تا از دانشجوهاش، با حمایت آکادمی علوم چین راه افتاده. چن هنوزم با 85 سال سن، رو تحقیقات HiNa نظارت میکنه. یه جورایی تیمشون از قدیمیهای دنیای باتری هستن.
HiNa از سال پیش شروع کرد به تولید انبوه باتریهای سدیمی. الان دوتا محصول مهم دارن: یکی باتری مکعبیشکل برای ذخیرهسازی برق (که تو تأسیسات بزرگ مثلاً تو استان هوبی چین کار میکنه و از جولای 2024 راه افتاده) و یکی هم باتری استوانهای که تو موتورهای برقی و وسایل نقلیه کوچیک استفاده میشه (موتور برقی تو چین خیلی زیاده!).
مزیت باحال باتریهای سدیمی اینه که بهتر از لیتیومی تو هوای سرد کار میکنن و زودتر هم شارژ میشن. یعنی مثلاً اگه بری یه جای سرد و یخی، این باتریها از لیتیومیها سرحالتر میمونن. فقط یه نکته: چگالی انرژیشون کمتره. یعنی بهزبان ساده، یه باتری سدیمی به همون اندازه یه باتری لیتیومی، برق کمتری ذخیره میکنه؛ پس فعلاً برای خودروهایی که پیمایش بالا میخوان، محدودیت دارن. مثلاً این باتری مکعبی جدیدشون فعلاً 165 واتساعت بر کیلوگرم انرژی ذخیره میکنه، که حدود 80 درصد مدل لیتیوم آهن فسفات هست (این مدل معمولترین باتری لیتیومی چینیه).
البته تیم HiNa گفته میخواد با نوآوری تو مواد کاتد و آند (کاتد و آند یعنی اون دو تا نقطه اصلی تو باتری که برق رد و بدل میشه)، و همچنین تغییر آرایش ساختاری باتری، چگالی انرژی رو بالاتر ببره.
این فناوری میتونه یه آینده جدید واسه بازار باتری باشه و کمک کنه دنیا به هدف انتشار کربن صفر نزدیکتر شه، بدون وابستگی زیاد به معادن خاص و نِزاعای سیاسی و زیستمحیطی سر استخراج مواد اولیه.
جالبه بدونی تو بازار ذخیره انرژی (یعنی همون جایی که برق اضافی رو تو حجمهای زیاد ذخیره میکنن)، پیشبینی میکنن تا سال 2030 تا 30 درصد بازار دست باتریهای سدیمی بیفته. مثلاً همین نیروگاه 50 مگاواتی تو هوبی هر سال باعث میشه حدود 13 هزار تن دیاکسیدکربن وارد فضا نشه؛ این یعنی انگار 3000 تا ماشین بنزینی رو از جاده حذف کنی!
اما یه چالش اساسی هست: آیا این باتریهای نمکی واقعاً میتونن بازار رو بگیرن؟ فعلاً قیمت تولیدشون بالاتر از لیتیومیهاست (حدود 60 درصد گرونتر)، ولی از نظر تئوری اگه تولید انبوه بشه، باید حدود یکسوم ارزانتر از باتریهای لیتیومی بشه. یعنی با گسترش تولید، ارزونتر درمیاد. کارشناسا میگن سازندههای باتری سدیمی مثه HiNa باید کاری کنن که مشتری حس کنه «ارزش پولش رو درست میگیره» تا بازار درست بشه.
یه نکته هم اینه که غولهای باتریسازی چین (مثه CATL و BYD) هم دارن وارد بازار سدیمی میشن، فشار رقابتی زیاد میشه. CATL گفته آخر امسال تولید انبوه باتری سدیمی رو برای ماشین برقی شروع میکنه و BYD هم یه کارخونه خیلی بزرگ برای همین موضوع ساخته.
برنامه HiNa اینه که به بازارهای خاص تمرکز کنه، مثلاً کامیونهای سنگین و ذخیره انرژی چون تو چین این بازارها خیلی بزرگ و داغن. قراره همین ماه یه باتری سریعشارژ برای کامیون سنگین بده که فقط تو 20 دقیقه تا ته شارژ میشه! این خیلی جذابه برای راننده کامیونایی که اصلاً وقت توقف طولانی ندارن.
بهطور خلاصه، HiNa اومده سدیم رو – که هیچوقت فکر نمیکردیم باهاش باتری بسازن – دوباره تو کانون توجه آورده. شاید چندسال دیگه وقتی حرف باتری و ماشین برقی پیش بیاد، فقط اسم لیتیوم نباشه و باتریهای نمکی هم باشن تا دنیای ما رو سبزتر و پاکتر کنن!
منبع: +